Nhà toán học tài năng

Sinh năm 1933 tại làng Cót, Từ Liêm, Hà Nội, trong một gia đình có truyền thống hiếu học, Hoàng Xuân Sính sớm bộc lộ tư chất thông minh và niềm đam mê với toán học.

Năm 1951, sau khi tốt nghiệp tú tài ban Sinh ngữ tại trường THPT Chu Văn An, bà quyết định sang Pháp du học. Tại đây, bà tiếp tục học tập, nghiên cứu miệt mài và đạt được học vị Thạc sĩ Toán học ở tuổi 26. Không dừng lại ở đó, bà tiếp tục theo đuổi con đường nghiên cứu khoa học, với khát khao chinh phục những đỉnh cao mới.

Bà Hoàng Xuân Sính (ngoài cùng bên trái) chụp ảnh cùng Giáo sư Toán học Alexandre Grothendieck (giữa) trong lần ông đến Việt Nam giảng. Ảnh: vnexpress.net

Khi "thiên tài toán học thế kỷ XX" Alexander Grothendieck sang Việt Nam giảng dạy năm 1967, nhận thấy cơ hội quý báu, Hoàng Xuân Sính đã mạnh dạn xin được ông hướng dẫn làm luận án Tiến sĩ. GS Grothendieck đã đồng ý và giao cho bà đề tài về Gr-Catégories.

Trong suốt 5 năm sau đó, hai thầy trò đã trao đổi thư từ qua lại để hoàn thiện luận án.  Năm 1975, bà Sính bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ Quốc gia với đề tài "Gr-Catégories" (Gr -Phạm trù) tại Đại học Paris 7, trước đông đảo giáo sư, tiến sĩ, các nhà khoa học Pháp và giới trí thức Việt kiều. 

Luận án này được đánh giá là một công trình khoa học xuất sắc, góp phần quan trọng vào sự phát triển của đại số đồng điều - một lĩnh vực trừu tượng và phức tạp của toán học hiện đại. Bà trở thành người phụ nữ Việt Nam đầu tiên đạt được học vị tiến sĩ toán học, mở ra một trang mới cho nền toán học nước nhà.

Tập sách về luận án của nữ tiến sĩ toán học đầu tiên của Việt Nam - GS Hoàng Xuân Sính - do Nhà Xuất bản Đại học Sư phạm ấn hành. Ảnh: nld.com.vn

Nhà giáo dục tâm huyết, người tiên phong đặt nền móng cho giáo dục đại học tư thục tại Việt Nam

Không chỉ là một nhà khoa học tài năng, Giáo sư Hoàng Xuân Sính còn là một nhà sư phạm tâm huyết, tận tụy với sự nghiệp trồng người. Bà luôn quan tâm, dìu dắt và truyền cảm hứng cho các thế hệ sinh viên, giúp họ phát triển năng lực và khát vọng chinh phục tri thức.

Mặc dù có cơ hội phát triển sự nghiệp rộng mở ở Pháp, nhưng với lòng yêu nước sâu đậm, năm 1968, sau khi đạt được học vị Thạc sĩ Toán họa, Hoàng Xuân Sính quyết định trở về Việt Nam, mang theo kiến thức và kinh nghiệm của mình để đóng góp cho sự nghiệp giáo dục và khoa học nước nhà.

Thời điểm đó, đất nước đang trong giai đoạn chiến tranh ác liệt, điều kiện nghiên cứu khoa học còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với tinh thần "giấy bút là vũ khí, trường học là chiến trường", bà đã không ngừng nỗ lực vượt qua mọi trở ngại để tiếp tục nghiên cứu, giảng dạy và đào tạo các thế hệ học trò.

Bà là người sáng lập và giảng dạy tại Khoa Toán - Cơ - Tin học của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội), góp phần đặt nền móng cho sự phát triển của ngành toán học tại Việt Nam.

Năm 1988, với mong muốn đổi mới giáo dục đại học, đáp ứng nhu cầu học tập của xã hội, Giáo sư Hoàng Xuân Sính đã mạnh dạn đề xuất thành lập trường Đại học Thăng Long - trường đại học dân lập đầu tiên của Việt Nam.

Trường Đại học Thăng Long ra đời đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử giáo dục Việt Nam, mở ra một mô hình đào tạo mới, năng động và hiệu quả hơn. Đây là một quyết định táo bạo, thể hiện tầm nhìn xa trông rộng và tinh thần dám nghĩ dám làm của bà.

Giáo sư Hoàng Xuân Sính đã dành trọn tâm huyết cho sự nghiệp phát triển của trường, từ việc xây dựng chương trình đào tạo, tuyển dụng giảng viên, đến việc quản lý và điều hành. Bà luôn trăn trở làm sao để đào tạo ra những thế hệ sinh viên có kiến thức vững vàng, kỹ năng tốt, tư duy sáng tạo và có trách nhiệm với xã hội.

Thậm chí, trong những ngày đầu thành lập trường, khi còn gặp nhiều khó khăn về kinh tế, bà đã không ngần ngại làm những công việc lao công, quét dọn trường lớp để tiết kiệm chi phí. Hành động này càng khẳng định sự tận tâm, hết lòng vì sự nghiệp giáo dục của bà.

GS Hoàng Xuân Sính trong phòng làm việc ở Đại học Thăng Long. Ảnh: vnexpress.net

Với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp giáo dục và khoa học, Giáo sư Hoàng Xuân Sính đã được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu cao quý, như Nhà giáo Nhân dân, Huân chương Lao động hạng Nhất, Giải thưởng Kovalevskaya... Bà cũng là thành viên của nhiều tổ chức khoa học uy tín trong nước và quốc tế như: Ủy viên Hội đồng chính sách và Công nghệ quốc gia; Ủy viên Hội đồng Giáo dục quốc gia; Ủy viên Hội đồng Tự điển Việt Nam… Nhà nước Pháp trao tặng bà phần thưởng cao quý: Huân chương Cành cọ Hàn lâm về những đóng góp cho việc phát triển và hợp tác khoa học giữa 2 quốc gia Pháp và Việt Nam.

Cuộc đời và sự nghiệp của Giáo sư Hoàng Xuân Sính là biểu tượng cho trí tuệ, nghị lực, lòng yêu nước và tinh thần cống hiến không ngừng nghỉ, là tấm gương sáng cho các thế hệ trẻ noi theo.