Giữa những năm 50, 60 tại miền Nam Việt Nam, hầu hết nhà văn, nhà báo đều là nam giới, Bà Tùng Long nổi lên như một hiện tượng văn chương Sài Gòn thời kì ấy. Tên tuổi Bà Tùng Long được độc giả khắp miền Nam yêu mến nhờ những tiểu thuyết về đề tài xã hội, với nhân vật chính là những người phụ nữ bình dân hết sức gần gũi với các tầng lớp lao động, như Bóng người xưa, Mẹ chồng nàng dâu, Giang san nhà chồng… 

Bà Tùng Long tên thật là Lê Thị Bạch Vân, sinh tại Hội An, do cha bà là nhân viên ngành thuế được cử đi làm việc tại khắp nhiều tỉnh miền Trung, nên bà cũng có tuổi thơ "xê dịch" cùng gia đình và tốt nghiệp trung học ở trường Áo Tím (Gia Long), Sài Gòn.

Bà Tùng Long thời trẻ

Bà bộc lộ năng khiếu văn chương từ khá sớm. Khi còn học trung học, bà đã có bài báo, tùy bút hoặc bài dịch về đề tài phụ nữ từ báo Pháp, gửi đăng báo Sài Thành. Bà quen biết rồi yêu nhà văn, nhà báo Nguyễn Đức Huy (bút danh Hồng Tiêu) qua trang báo, sau đó nên duyên vợ chồng năm 1935. 

Trong cuốn hồi ký của mình, bà viết: “Tôi chưa bao giờ dám tự hào xưng mình là văn sĩ, nữ sĩ. Tôi chỉ nói tôi viết văn là để nuôi con, chỉ thế thôi”. Với Bà Tùng Long, viết văn là niềm vui lớn nhất đời. Những ai là độc giả của Bà Tùng Long và nghe những câu chuyện về bà đều biết được sức viết khủng khiếp của nhà văn này. Dù chỉ nhận viết văn là nghề tay trái, nhưng bà đã cho ra đời 400 truyện ngắn, và 68 tiểu thuyết - một lượng tác phẩm lớn với sức làm việc đáng nể, nếu không muốn nói là sức lao động phi thường.

Tác phẩm của Bà Tùng Long luôn là nơi phụ nữ cất tiếng nói, ca ngợi tình yêu cao đẹp. Các nhân vật nữ trong truyện của bà luôn sống tốt, yêu thương, hy sinh cho chồng con, chịu khó lao động, mưu tìm hạnh phúc cho cá nhân, gia đình bất chấp ràng buộc lễ giáo lạc hậu.

Một số tác phẩm của Bà Tùng Long

Bước vào làng báo, bà dùng bút danh Bà Tùng Long do ông Hồng Tiêu đặt cho, do người xưa hay nói “Vân tùng Long, Phong tùng Hổ” (mây theo rồng, gió theo hổ), bà tên Vân cho nên lấy bút danh Tùng Long. "Khi ký bút danh này, tôi thấy không trùng với ai, cho nên tôi dùng luôn đến nay", bà kể lại trong cuốn Hồi ký Bà Tùng Long.

Nghỉ dạy đi viết báo, bà trở thành nguồn lao động chính của gia đình, do ông Hồng Tiêu không muốn viết báo với Pháp, Nhật và Mỹ. Trong cuốn Hồi ký, Bà Tùng Long đánh giá, thời kỳ thành công và phồn thịnh nhất trong sự nghiệp của mình là từ năm 1957 đến năm 1963.

Lúc còn đi dạy, mỗi tháng lương bà được 10.000 đồng, bằng hai lượng vàng. Khi viết báo, tiền viết cho báo Phụ nữ Ngày mai và Phụ nữ Diễn đàn cùng Văn nghệ Tiền phong được 15.000 đồng, tiền viết hai mục ở báo Tiếng Vang là 12.000 đồng. Tiền lĩnh ở báo Sài Gòn Mới cũng 12.000 đồng. Tính ra vàng là cả chục cây. Còn nhuận bút mỗi cuốn sách của bà trung bình khoảng 70.000 - 100.000 đồng/cuốn, lúc giá vàng là 5.000 đồng/lượng.

“Tôi chưa bao giờ dám tự hào xưng mình là văn sĩ, nữ sĩ. Tôi chỉ nói tôi viết văn là để nuôi con, chỉ thế thôi”

Nhờ tiền nhuận bút, bà có đủ tiền đề mua căn cư xá Chu Mạnh Trinh, nơi tập trung rất nhiều văn nghệ sĩ nổi tiếng, để chuyển gia đình về ở. 

Hầu hết thời gian hoạt động của bà đều dành cho việc phục vụ chồng con và viết lách. Ðêm nào bà cũng chong đèn ngồi viết, không nghỉ đêm nào, không một ngày du lịch nơi đâu. Cứ hết ba trang feuilleton (truyện dài kỳ đăng lần lượt trên báo) cho báo này lại chuyển qua ba trang feuilleton cho báo khác.

Các tòa báo tự cho người đến nhà bà lấy bài về đăng mỗi ngày. Có lúc bà viết cùng lúc bốn tiểu thuyết dài kỳ cho bốn tờ báo.

Con trai bà, nhà văn, nhà báo Nguyễn Ðông Thức, hồi tưởng trong cuốn ký ức Ði qua nước mắt nụ cười: “Nhiều hôm ngủ một giấc thức dậy, tôi vẫn thấy mẹ cặm cụi ngồi viết, tiếng bút Bic chạy rào rào trên giấy. Sức “cày” đó, suốt đời tôi không chạy theo kịp và cũng khó có nhà văn nam nào làm việc bằng”.

Sau năm 1975, nhiều cuốn tiểu thuyết của Bà Tùng Long tiếp tục được in và được công chúng đón nhận. Bà mất năm 2006 tại thành phố Hồ Chí Minh, thọ 90 tuổi.