Với gần hai thập kỷ gắn bó bảng đen, Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo đã biến giờ Lịch sử khô khan trở nên sôi động tư duy. Cô không chỉ dạy kiến thức, mà còn nuôi dưỡng niềm đam mê, rèn luyện tư duy phản biện, chắp cánh cho bao thế hệ học sinh qua môn lịch sử.

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại không ngừng đổi mới, việc tìm thấy một người thầy không chỉ giỏi chuyên môn mà còn có thể "thắp lửa" đam mê, biến những môn học tưởng chừng khô khan thành nguồn cảm hứng bất tận là điều vô cùng quý giá.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo, giáo viên môn Lịch sử tại Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa, TP.HCM, là một người như thế. Với hơn 17 năm cống hiến, cô đã và đang viết nên câu chuyện đẹp về sự nghiệp "trồng người", nơi Lịch sử không chỉ được học mà còn được sống, được cảm nhận qua từng cuộc tranh luận, từng góc nhìn phản biện của học trò.

Hôm nay, chúng tôi có dịp trò chuyện cùng Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo để lắng nghe những chia sẻ sâu sắc về hành trình làm nghề, về triết lý giáo dục và những điều đã làm nên một "Thảo Sử" đầy tâm huyết, được học trò và đồng nghiệp kính trọng.

Phóng viên: Chào Tiến sĩ Huyền Thảo. Với hơn 17 năm gắn bó với bảng đen phấn trắng tại Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa, điều gì đã nuôi dưỡng tình yêu mãnh liệt của cô với môn Lịch sử và thôi thúc cô chọn con đường sư phạm đầy tâm huyết này?

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo: Thật ra, tình yêu của tôi với Lịch sử đã nảy nở từ khi tôi còn là một cô bé ngồi trên ghế nhà trường. Đối với tôi, Lịch sử chưa bao giờ là những con số, niên đại khô khan hay những sự kiện. Ngược lại, tôi luôn thấy trong đó những câu chuyện hào hùng về ý chí dân tộc, về trí tuệ con người, về những bài học quý giá giúp ta hiểu về quá khứ để kiến tạo tương lai. Nó là một dòng chảy bất tận của cảm xúc, của những cung bậc thăng trầm mà mỗi khi chạm vào, tôi lại thấy được sự hoàn thiện trong tư duy, trong cách nhìn nhận vấn đề.

Chính vì lẽ đó, khi đứng trước ngưỡng cửa chọn lựa con đường sự nghiệp, tôi đã không ngần ngại chọn ngành sư phạm Lịch sử. Tôi tin rằng, mình có thể không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn truyền được cái "hồn" của Lịch sử, cái cách mà nó giúp mỗi người hoàn thiện bản thân, tư duy phản biện và sống có chiều sâu hơn.

Việc được nhận nhiệm sở tại Trường Chuyên Trần Đại Nghĩa, nơi có những thế hệ học sinh tài năng và đầy khát vọng, vào năm 2007 sau khi tốt nghiệp Đại học Sư phạm TP.HCM và đứng đầu trong kỳ tuyển dụng của Sở giáo dục và đào tạo, là một may mắn và cũng là một nguồn động lực lớn để tôi cống hiến trọn vẹn cho sự nghiệp này.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo - giáo viên môn Lịch sử tại Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa, TP.HCM.

Phóng viên: Được biết, cô đã có những phương pháp giảng dạy rất độc đáo, khác biệt hoàn toàn với cách học truyền thống. Cô đã làm thế nào để biến môn Lịch sử tưởng chừng khô khan thành một giờ học đầy sức sống, nơi học sinh được chủ động khám phá và phản biện?

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo: Vâng, đó là một hành trình dài của sự trăn trở và thử nghiệm. Tôi luôn tin rằng, học sinh hiện đại không cần một người thầy "đổ đầy" kiến thức. Các em cần một người hướng dẫn, một người truyền cảm hứng để các em tự mình khám phá, tự mình suy nghĩ. Môn Lịch sử, nếu chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ sự kiện, sẽ rất nặng nề và dễ gây nhàm chán. Vì vậy, tôi đã xây dựng một môi trường mà ở đó, học sinh là trung tâm của mọi hoạt động.

Mỗi tiết học 45 phút của chúng tôi không bao giờ bắt đầu bằng những bài giảng lý thuyết dài dòng. Thay vào đó, tôi sẽ đặt ra hàng loạt câu hỏi gợi mở, những tình huống đầy mâu thuẫn, mang tính phản biện cao. Ví dụ, thay vì hỏi "Trận Điện Biên Phủ diễn ra khi nào?", tôi sẽ hỏi "Nếu là người chỉ huy trận Điện Biên Phủ, với những nguồn lực có sãn và nắm bắt được tình hình của ta và Pháp, các bạn sẽ chọn chiến lược nào để thực hiện?

Học sinh sẽ được chia nhóm, và đây chính là lúc "sân khấu" bắt đầu. Các em sẽ cùng nhau thảo luận, tranh luận sôi nổi, thậm chí là gay gắt, để thống nhất ý kiến và đưa ra giải pháp của nhóm mình. Vai trò của tôi lúc này là lắng nghe, đặt thêm những câu hỏi "xoáy" để đào sâu vấn đề, hoặc đưa ra những tình huống giả định để các em phải tư duy đa chiều.

Đặc biệt, bản đồ lịch sử luôn là người bạn đồng hành không thể thiếu. Nó giúp các em hình dung trực quan các sự kiện, các chiến dịch, vì không nhìn thấy địa hình, các em không hiểu được tại sao ta chọn nơi này để đánh, phòng thủ, tại sao phải là con đường này mà không phải con đường khác..hiểu rồi các em sẽ tự tin trình bày lập luận của mình một cách sinh động nhất. Tôi muốn các em không chỉ "biết" Lịch sử, mà phải "thấu" Lịch sử, phải cảm nhận được hơi thở của nó qua từng trang sách, từng diễn biến trên bản đồ.

Phóng viên: Cô thường nói "Mỗi giờ học là một sân chơi tranh biện đầy sôi động". Cô có thể chia sẻ sâu hơn về những khoảnh khắc tranh biện đáng nhớ và cách nó thực sự 'thay đổi' học sinh?

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo: Ôi, có lẽ đó là những khoảnh khắc mà tôi trân trọng nhất trong sự nghiệp của mình. Đúng vậy, có những lúc các nhóm tranh cãi gay gắt đến mức tôi phải "hãm" lại để các em giữ bình tĩnh. Sự gay gắt ấy không phải vì hơn thua, mà là vì niềm tin vào lập luận của mình, vì sự say mê muốn làm rõ một góc nhìn lịch sử. Chính từ những cuộc tranh luận đầy nhiệt huyết đó, các em không chỉ hiểu sâu bản chất vấn đề, mà còn rèn luyện được tư duy phản biện sắc bén, khả năng chấp nhận và tôn trọng những ý kiến khác biệt.

Điều tuyệt vời nhất là tôi không cần phải thúc ép. Các em sẽ tự tìm đến thư viện, tự đọc thêm sách, tự nghiên cứu tài liệu để củng cố lập luận của mình cho những cuộc tranh biện tiếp theo. Đó là lúc các em thực sự làm chủ kiến thức, tự giác học tập một cách chủ động nhất.

Hơn thế nữa, qua những hoạt động này, các em không chỉ học Lịch sử, mà còn học cách giao tiếp hiệu quả, học cách lập luận logic, cách trình bày vấn đề một cách thuyết phục. Quan trọng nhất là các em học được cách làm việc nhóm, cách lắng nghe và tôn trọng ý kiến của người khác – những kỹ năng tối quan trọng trong xã hội hiện đại, đặc biệt là trong môi trường làm việc tập thể sau này. Tôi thấy các em không chỉ lớn lên về kiến thức, mà còn trưởng thành về tư duy và nhân cách.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo tại một tiết học sử tại trường.

Phóng viên: Trong bối cảnh công nghệ AI phát triển vũ bão, vai trò của người giáo viên đang có nhiều thay đổi. Cô nhìn nhận vai trò của mình như thế nào? Và cá nhân cô đã thích nghi, hoàn thiện bản thân ra sao để đồng hành cùng những học trò tài năng này?

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo: Đây là một trăn trở lớn của không chỉ riêng tôi mà của toàn ngành giáo dục. Đúng vậy, trong thời đại bùng nổ thông tin và trí tuệ nhân tạo, giáo viên không còn là người giữ vai trò độc quyền trong việc truyền đạt kiến thức. Học sinh ngày nay có thể tìm kiếm mọi thông tin chỉ với một cú nhấp chuột.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là các em có tư duy đúng đắn nếu thiếu đi kỹ năng suy luận, phân tích và phản biện những thông tin mình tiếp nhận. Nhiệm vụ của người thầy bây giờ không phải là cung cấp cá mà là dạy "cách câu cá". Chúng ta phải dạy các em cách sàng lọc thông tin, cách đặt câu hỏi, cách tư duy một cách độc lập và sáng tạo.

Để theo kịp và dẫn dắt những học trò xuất sắc của mình – nhiều em đạt điểm IELTS trên 8.0, với khả năng ngoại ngữ và tư duy đáng kinh ngạc – tôi luôn tự nhủ phải không ngừng học hỏi và hoàn thiện bản thân. Tôi dành thời gian tìm hiểu về công nghệ thông tin, ứng dụng AI vào việc giảng dạy như thế nào để hỗ trợ học sinh hiệu quả hơn.

Đặc biệt, việc rèn luyện tiếng Anh là một ưu tiên hàng đầu. Tôi thậm chí còn đeo tai nghe tiếng Anh mỗi đêm để cải thiện khả năng ngôn ngữ của mình. Với tôi, mỗi tiết học không chỉ là quá trình tôi giảng dạy, mà còn là một hành trình đồng hành và học hỏi từ chính học sinh của mình. Các em chính là nguồn cảm hứng lớn nhất để tôi không ngừng nỗ lực, để tôi luôn là một người bạn, một người dẫn đường đáng tin cậy.

Để theo kịp tọc độ phát triển của công nghệ, Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo luôn đổi mới phương pháp dạy phù hợp.

 Phóng viên: Bên cạnh các giờ học Lịch sử, Tiến sĩ còn là người đồng hành thầm lặng cùng CLB TOMUN (Hội nghị mô phỏng Liên Hiệp Quốc), một mô hình hoạt động ngoại khóa rất ý nghĩa. Xin cô chia sẻ về cơ duyên dẫn đến sự ra đời của TOMUN và vai trò của cô trong việc chắp cánh cho sân chơi trí tuệ này?

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo: TOMUN là một câu chuyện rất đặc biệt, một niềm tự hào lớn của tôi. CLB này ra đời vào năm 2020 từ chính sáng kiến đầy tâm huyết của các em học sinh lớp chuyên Anh tại Trường Trần Đại Nghĩa. Tôi nhớ mãi những ngày đầu tiên, các em đến gặp tôi với ý tưởng thành lập một sân chơi mô phỏng Liên Hiệp Quốc, nơi các em có thể thảo luận các vấn đề toàn cầu bằng tiếng Anh. Ngay lập tức, tôi thấy được tiềm năng to lớn trong sáng kiến này và quyết định đồng hành cùng các em, đóng vai trò là giáo viên phụ trách.

Từ những buổi họp đầu tiên với vài ba học sinh, với một số bài viết về các vấn đề trên thế giới ở Fanpage khá tẻ nhạt, cho đến khi Trà Giang- chủ nhiệm CLB năm thứ 2 đề xuất tổ chức Hội nghị vào năm 2022 thì TOMUN nhanh chóng trở thành một sân chơi trí tuệ đầy sôi động, thu hút không chỉ học sinh Trần Đại Nghĩa mà còn cả học sinh từ nhiều trường THPT uy tín khác tại TP.HCM như chuyên Lê Hồng Phong, Phổ thông Năng khiếu, Nguyễn Thượng Hiền, và cả các trường quốc tế, thậm chí là các tỉnh lân cận.

Vai trò của tôi ở đây không phải là chỉ đạo hay áp đặt, mà là hỗ trợ, định hướng, đồng hành và cùng nhau vượt khó với các em về địa điểm tổ chức, tài chính để CLB hoạt động hiệu quả nhất. Tôi tin vào sức mạnh của tuổi trẻ và khả năng tự chủ của các em.

Phóng viên: TOMUN đã mang lại những giá trị cụ thể nào cho các em học sinh? Điều gì khiến cô tự hào nhất khi nhìn thấy sự trưởng thành của các em từ mô hình này, đặc biệt trong việc nuôi dưỡng kỹ năng công dân toàn cầu?

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo: TOMUN không chỉ là một sân chơi, đó là một môi trường "lột xác" cho các em học sinh. Tại đây, các em trong vai trò giả định là đại diện cho các quốc gia như Pháp, Mỹ, Úc, Trung Quốc, Nga, Ukraine, Thái Lan, Việt Nam... cùng nhau thảo luận, tranh biện và tìm kiếm tiếng nói chung cho nhiều vấn đề "nóng" toàn cầu. Gần như toàn bộ hội nghị diễn ra bằng tiếng Anh, chỉ có một hội đồng sử dụng tiếng Việt. Điều này buộc các em phải không ngừng nâng cao khả năng ngoại ngữ, đồng thời trau dồi kiến thức về tình hình thế giới.

Tôi rất tự hào khi chứng kiến các em thảo luận những vấn đề mang tính thời sự và sâu sắc. Ví dụ, trong phòng họp mô phỏng Hội đồng nghệ thuật và cơ quan văn hóa quốc tế, các đại biểu bàn bạc về "Đền bù và khôi phục các di sản văn hóa, di tích lịch sử bị tàn phá bởi chiến tranh" hay "Hợp tác quốc tế thúc đẩy giao thoa văn hóa dưới tác động của trí tuệ nhân tạo". Hay ở Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hiệp Quốc, các em lại đi sâu vào "Giải quyết rủi ro khủng hoảng nợ nần của các quốc gia đang phát triển" hoặc "Chiến lược đa dạng hóa kinh tế cho các nước phụ thuộc vào hàng hóa".

Điều làm tôi tự hào nhất là các em học sinh đảm nhiệm mọi công đoạn tổ chức, từ lập kế hoạch, điều phối đến nội dụng thao luận và tranh luận tại các Hội đồng của Hội nghị chính thức. Các em không chỉ sử dụng tiếng Anh mượt mà mà còn thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về tình hình thế giới, tự tin, điềm tĩnh và thuyết trình như những nhà ngoại giao thực thụ. Hơn cả kiến thức, TOMUN đã rèn luyện cho các em kỹ năng tranh biện, phản biện với phong cách ngoại giao khéo léo và những kỹ năng không thể thiếu trong thế kỷ 21.

Các em được làm quen với phương pháp nghiên cứu, tìm kiếm và xử lý tài liệu dựa trên vấn đề của chủ đề và phân tích, đưa ra giải pháp cho những tình huống thực tế như "làm thế nào để cân bằng lợi ích quốc gia và hợp tác quốc tế" hay "giải quyết khủng hoảng kinh tế". Đây là nền tảng vững chắc cho những nhà lãnh đạo trong tương lai.

Không chỉ vậy, TOMUN còn tạo ra một mạng lưới liên kết bền chặt giữa các thế hệ học sinh. Khi trưởng thành, dù tiếp tục con đường học tập ở nhiều quốc gia khác nhau, các cựu thành viên vẫn đồng hành, hỗ trợ và truyền lửa cho các thế hệ đàn em, duy trì giá trị cốt lõi của sự hợp tác và kết nối toàn cầu. Đó là một di sản vô giá mà TOMUN đã và đang xây dựng.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo là người đứng sau nhiều hoạt động sáng tạo của học sinh.

Phóng viên: Nhìn lại gần hai thập kỷ gắn bó với sự nghiệp 'trồng người', triết lý giáo dục cốt lõi nào đã dẫn lối cô? Và cô mong muốn điều gì nhất ở các thế hệ học sinh đã và đang được cô 'thắp lửa'?

Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo: Gần hai thập kỷ trôi qua thật nhanh. Triết lý mà tôi luôn mang theo, đó là "Giáo dục không chỉ là dạy chữ, mà là dạy cách tư duy và làm người." Kiến thức có thể tìm thấy ở mọi nơi, nhưng tư duy phản biện, khả năng tự học, và đặc biệt là những giá trị đạo đức, nhân văn, sự tử tế – đó mới là điều cần phải được gieo trồng và nuôi dưỡng từ ghế nhà trường. Tôi muốn các em không chỉ giỏi về học vấn, mà còn phải là những con người có trái tim, có trách nhiệm với cộng đồng và xã hội.

Tôi luôn tự nhủ rằng, mỗi ngày lên lớp là một cơ hội để tôi học cùng trò và truyền cảm hứng cho các em. Tôi mong muốn các thế hệ học sinh của mình sẽ trở thành những công dân toàn cầu có bản lĩnh, tự tin bước ra thế giới nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa Việt Nam.

Tôi mong các em sẽ luôn giữ ngọn lửa đam mê tìm tòi, khám phá, không ngừng đặt câu hỏi và dám phản biện để tìm ra sự thật. Và trên hết, tôi mong các em sẽ luôn là những con người tử tế, biết yêu thương, sẻ chia và đóng góp tích cực cho xã hội. Đó chính là phần thưởng lớn nhất, là niềm hạnh phúc vẹn tròn nhất của một người làm nghề giáo như tôi.

Cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền Thảo về những chia sẻ vô cùng quý báu và truyền cảm hứng. Hành trình cống hiến thầm lặng nhưng đầy nhiệt huyết của cô đã góp phần quan trọng vào việc thay đổi cách nhìn nhận về môn Lịch sử, biến nó từ một môn học "khô khan" thành một hành trình khám phá đầy thú vị, và quan trọng hơn, đã ươm mầm cho những thế hệ học sinh không chỉ giỏi kiến thức mà còn giàu tư duy, bản lĩnh và lòng yêu nước.