Báo cáo thường niên của tổ chức này nhấn mạnh khoảng cách giữa mục tiêu cắt giảm khí thải cần thiết để hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp và những gì các quốc gia đang và đã cam kết thực hiện, trong đó Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (Unep) cho biết mục tiêu này sẽ "sớm trở thành vô nghĩa" nếu không có sự huy động toàn cầu ở quy mô và tốc độ chưa từng thấy trước đây.

Tùy thuộc vào tiến độ thực hiện các cam kết hành động vì khí hậu hiện tại, Liên Hợp Quốc cảnh báo rằng nhiệt độ thế giới hiện đang trên đà tăng từ 2,6°C đến 3,1°C trước thế kỷ tới.

Lời cảnh báo này được đưa ra trước thềm hội nghị thượng đỉnh Cop29 của Liên hợp quốc vào tháng tới tại Baku, thủ đô của Azerbaijan, quốc gia giàu nhiên liệu hóa thạch, nơi các quốc gia đang phải đối mặt với lời kêu gọi thống nhất hành động mạnh mẽ hơn nhằm tăng cường tài chính cho các nước đang phát triển để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và thu hẹp khoảng cách phát thải.

Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu Paris năm 2015, các quốc gia đã nhất trí hạn chế mức tăng nhiệt độ ở mức "thấp hơn nhiều" 2°C và nỗ lực kiềm chế ở mức 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Các nhà khoa học đã cảnh báo rằng không có mức độ an toàn nào đối với biến đổi khí hậu nhưng 1,5°C được coi là ngưỡng mà nếu vượt quá sẽ gây ra những tác động tồi tệ nhất của nắng nóng, hạn hán, lũ lụt, sự sụp đổ của các hệ thống tự nhiên và mực nước biển dâng cao.

Các quốc gia đã đề ra các kế hoạch hành động cấp quốc gia, được gọi là đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), nhằm đạt được mục tiêu của Thỏa thuận Paris, thông qua việc cắt giảm khí thải từ các hoạt động như đốt nhiên liệu hóa thạch và tạo ra hoặc phục hồi các môi trường sống như rừng để thu giữ carbon, cho đến năm 2030.

Nhưng khi các quốc gia chuẩn bị đệ trình bộ kế hoạch hành động tiếp theo cho đến năm 2035 trong vài tháng tới, Unep cảnh báo mục tiêu ngăn chặn tình trạng nóng lên nguy hiểm đang dần xa tầm với.

Báo cáo cho biết lượng khí nhà kính toàn cầu vẫn đang tăng và đã tăng 1,3% vào năm 2023 so với mức của năm trước - mức tăng nhanh hơn mức trung bình của thập kỷ qua - trong đó nhóm các nền kinh tế hàng đầu G20 chiếm hơn ba phần tư (77%) lượng khí thải.

Theo các chính sách hiện tại, thế giới đang phải đối mặt với tình trạng nóng lên toàn cầu dài hạn là 3,1°C và ngay cả khi các quốc gia thực hiện các kế hoạch về khí hậu của mình cho đến năm 2030, thì nhiệt độ vẫn sẽ tăng từ 2,6°C đến 2,8°C, báo cáo cho biết thêm. Nhưng các quốc gia vẫn đang đi chệch hướng ngay cả đối với các kế hoạch đó.

Phản hồi về báo cáo này, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cho biết thế giới đang "loạng choạng trên dây".

Ông cho biết: "Hoặc là các nhà lãnh đạo thu hẹp khoảng cách phát thải, hoặc chúng ta lao đầu vào thảm họa khí hậu - với những người nghèo nhất và dễ bị tổn thương nhất phải chịu thiệt hại nhiều nhất".

Ông cho biết người dân đã phải chịu đựng những cơn bão dữ dội, lũ lụt kinh hoàng và nhiệt độ kỷ lục , biến rừng thành thùng đựng củi và thành phố thành phòng xông hơi khô, đồng thời cảnh báo "các chính sách hiện tại đang đưa chúng ta đến mức nhiệt độ tăng thảm khốc 3,1°C vào cuối thế kỷ".

Ông cho biết các chính phủ phải giảm tất cả lượng khí thải nhà kính - cai nghiện nhiên liệu hóa thạch, đẩy nhanh việc đưa năng lượng tái tạo vào sử dụng, ngăn chặn và đảo ngược tình trạng phá rừng và đồng ý với mục tiêu tài chính mới tại Cop29 để giải ngân số tiền khổng lồ mà các nước đang phát triển cần để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.

Inger Andersen, giám đốc điều hành của Unep, cho biết: "Thời điểm khủng hoảng khí hậu đã đến. Chúng ta cần huy động toàn cầu ở quy mô và tốc độ chưa từng thấy trước đây – bắt đầu ngay bây giờ, trước khi có vòng cam kết khí hậu tiếp theo – nếu không mục tiêu 1,5°C sẽ sớm bị phá sản và mục tiêu dưới 2°C sẽ thay thế mục tiêu này trong đơn vị chăm sóc đặc biệt".

Bà kêu gọi các quốc gia tham dự Cop29 tăng cường hành động ngay bây giờ, tạo tiền đề cho các kế hoạch quốc gia mạnh mẽ hơn, sau đó "làm hết sức mình để đạt được mục tiêu 1,5°C".

"Ngay cả khi thế giới vượt quá 1,5°C – và khả năng điều này xảy ra đang tăng lên mỗi ngày – chúng ta phải tiếp tục phấn đấu vì một thế giới không phát thải ròng, bền vững và thịnh vượng", bà nói thêm. "Mỗi phần nhỏ của một độ tránh được đều có giá trị về mặt cứu sống, bảo vệ nền kinh tế, tránh thiệt hại, bảo tồn đa dạng sinh học và khả năng nhanh chóng hạ nhiệt độ xuống bất kỳ mức vượt quá nào".

Unep cảnh báo các quốc gia phải cùng nhau cam kết cắt giảm 42% lượng khí thải nhà kính hàng năm vào năm 2030 và 57% vào năm 2035 trong vòng NDC tiếp theo để đạt được mục tiêu 1,5°C.

Về mặt kỹ thuật, có thể thực hiện được mục tiêu cắt giảm này bằng cách tăng gấp ba công suất năng lượng tái tạo vào năm 2030, đẩy mạnh cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng, chuyển hướng khỏi việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch và bảo vệ cũng như phục hồi các môi trường sống tự nhiên như rừng và rừng ngập mặn.

Nhưng Unep cho biết phải có một nỗ lực toàn cầu hóa mạnh mẽ để cắt giảm khí nhà kính toàn cầu gây ra tình trạng nhiệt độ tăng cao, bắt đầu từ hôm nay và do G20 dẫn đầu.