Mới đây, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định thông qua nghị quyết Ủy ban Thường vụ về việc tăng mức giảm trừ gia cảnh lên 11 triệu đồng theo đề xuất của Chính phủ.

Mức giảm trừ gia cảnh cho người lão động và phụ thuộc được nâng lên 11 triệu đồng và 4,4 triệu đồng mỗi tháng. Mức này được áp dụng cho kỳ tính thuế năm 2020. 

Ngưỡng thu nhập chịu thuế tối thiểu của cá nhân tăng từ 9 lên 11 triệu đồng, nghĩa là một người có thu nhập bình quân mỗi tháng 11 triệu đồng, không phải nuôi thêm người phụ thuộc nào thì không phải đóng thuế thu nhập cá nhân. Theo đó, những lao động có 1 - 2 người phụ thuộc, trong khi thu nhập hàng tháng 15,4 triệu đồng và 19,8 triệu đồng không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. 

Số tiền đóng thuế được tính như sau: 

Thuế TNCN phải nộp = thu nhập tính thuế x thuế suất theo biểu thuế luỹ tiến.

Trong đó, thu nhập tính thuế = tổng thu nhập chịu thuế - tổng mức giảm trừ gia cảnh + khoản đóng bảo hiểm bắt buộc + từ thiện (nếu có).

Theo luật hiện hành, cách tính thuế với tiền lương, tiền công dựa trên biểu luỹ tiến từng phần, tức là mỗi bậc thu nhập có một thuế suất tương ứng sau:

Ví dụ, một người có thu nhập 20 triệu 1 tháng và đang nuôi con nhỏ, tổng mức gia cảnh theo quy định mới sẽ là 19,8 triệu, còn thu nhập tính thuế là 200.000 đồng. Số thuế thu nhập cá nhân phải đóng là 10.000 đồng (200.000 đồng x 5%), trong khi mức cũ phải đóng 190.000 đồng.

Những người có thu nhập 40 triệu đồng một tháng và có người phụ thuộc, theo mức giảm trừ gia cảnh mới, mức thuế thu nhập tính thuế là 20,2 triệu (40-19,8). 

Số thuế phải nộp là 5 triệu có mức thuế suất 5%, 5 triệu theo thuế suất 10%, 8 triệu theo thuế suất 15% và 2,2 triệu có thuế suất 20%. Như vậy, số tiền thuế phải nộp tương đương như sau: 5 x 5% + (10-5) x 10% + (18-10) x 15% + (20,2-18) x 20% = 0,25 + 0,5 + 1,2 + 0,44 = 2,39 (triệu đồng)

Cách tính rút gọn thuế thu nhập phải nộp trên mức thu nhập tính thuế như sau (A là mức thu nhập tính thuế): 

Như vậy, với số thu nhập bình quân mỗi tháng lần lượt từ 15 đến 150 triệu đồng, số thuế phải nộp như sau: 

                                                                                     Đơn vị tính: triệu đồng

Số thuế phải nộp sẽ giảm cho mọi đối tượng, trong đó mức độ giảm số thuế phải nộp của nhóm ở bậc thấp sẽ lớn hơn người ở bậc cao.

Các chuyên gia cho rằng mức giảm trừ này chưa phù hợp

LS Trương Thanh Đức, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật BASICO cho rằng, đặt con số lạm phát trên 20% mới điều chỉnh giảm trừ là quá cao so với thực tế tại Việt Nam. Nếu trong 1-2 năm chỉ số CPI đã vượt mức này thì người lao động sẽ được điều chỉnh ngay và không có vấn đề gì. Nhưng nếu xảy ra trường hợp lạm phát đã tăng 19%, nhưng không vượt trong nhiều năm thì người nộp thuế sẽ bị thiệt trong suốt quãng thời gian này.

TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, Trưởng Khoa Tài Chính, Trường ĐH Kinh tế TP.HCM cho rằng nếu tính đúng, ngưỡng thu nhập chịu thuế tối thiểu hiện nay phải là 14 triệu và mức miễn trừ người phụ thuộc là 6 triệu/người. “Với cách tiếp cận này, lẽ nào sau gần 10 năm, chất lượng cuộc sống của người dân vẫn dẫm chân tại chỗ, không thêm được tí rau tí thịt nào”, ông Bảo nhấn mạnh.

Ông Bảo nhấn mạnh, cách hợp lý nhất là dùng tốc độ tăng trưởng GDP để đo tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người.

Theo PGS. TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh lần này chỉ mang tính nhất thời, không thể theo kịp thực tế. Vì ngoài yếu tố về giá tăng thì mặt bằng thu nhập và nhu cầu tiêu dùng của người dân cũng tăng nhanh, cần phải tính toán cả hai yếu tố này khi điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh.

Ông Long đề xuất, các cơ quan quản lý cần tính toán phương án sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân, quy định ngưỡng khởi điểm tính thuế theo một tỷ lệ phần trăm nhất định so với tiền lương, tiền công tối thiểu. Khi cần điều chỉnh tiền lương, tiền công tối thiểu sẽ không ảnh hưởng đến Luật Thuế thu nhập cá nhân.

Ông Long cũng cho rằng nên mở rộng phạm vi những người phụ thuộc như con cái chưa đến tuổi trưởng thành, bố mẹ già không còn sức lao động. Không nên quy định số lượng các đối tượng phụ thuộc nhằm tăng sự đồng tình của xã hội.

Th.S Đinh Tuấn Minh, Giám đốc Công ty nghiên cứu thị trường Viet Analytic cho rằng, mức chịu thuế 11 triệu đồng được đưa ra là thấp và sẽ sớm lạc hậu. Ông Minh cho rằng cần phải căn cứ vào mức tăng thu nhập của người dân để điều chỉnh. 

Bởi GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 2019 – theo đánh giá lại là 3.000 USD - tăng 36% so với năm 2013. Nếu chỉ dựa vào mức tăng CPI để điều chỉnh ngưỡng chịu thuế là không phù hợp.

Ông Minh cho rằng rằng ngưỡng chịu thuế nên bắt đầu từ mức 14 triệu đồng, kèm theo đó là giãn các bậc chịu thuế sao cho phù hợp với thông lệ quốc tế.

"Người có thu nhập 15 triệu đồng và 25 triệu đồng mỗi tháng không có quá nhiều sự khác biệt trong hành vi tiêu dùng. Do đó, Chính phủ không nên đặt ngưỡng thuế quá dày", ông Minh nhận định.