Giao lưu giới thiệu sách Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba". Ảnh: NXBPN

Trong không khí trang trọng kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7), các chi bộ Báo Phụ nữ Việt Nam, Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và Trung tâm Hỗ trợ Phụ nữ phát triển đã phối hợp tổ chức buổi sinh hoạt chuyên đề “Uống nước nhớ nguồn”. Điểm nhấn của sự kiện là chương trình giao lưu và giới thiệu cuốn sách “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba”, mang đến một góc nhìn sâu sắc hơn về cuộc đời và lý tưởng của nữ liệt sĩ tài hoa.

Tại buổi giao lưu, bà Đặng Kim Trâm, em gái liệt sĩ Đặng Thùy Trâm và cũng là người biên soạn cuốn sách đã chia sẻ những câu chuyện chưa từng được biết đến về quá trình hình thành và ý nghĩa của “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba”. Cuốn sách không chỉ là cầu nối giúp độc giả hiểu rõ hơn về một Đặng Thùy Trâm trẻ trung, tri thức và đầy lý tưởng sống, mà còn hé lộ những trăn trở sâu sắc về lẽ sống làm người, ước mơ cứu chữa bệnh nhân, và sứ mệnh công dân khi đất nước bị chia cắt. Chính những suy tư ấy đã thôi thúc Đặng Thùy Trâm cùng hàng ngàn thanh niên miền Bắc không ngại hy sinh, dấn thân vào chiến trường miền Nam.

Bìa cuốn sách "Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba". Ảnh: NXBPN

Từ góc độ của một nhà phê bình và nghiên cứu văn học, bà Hà Thanh Vân nhận định “Cuốn nhật ký thứ ba” vượt ra ngoài khuôn khổ một bản thảo thông thường. Nó phản ánh một cách sâu sắc chiều sâu suy tư và nhân cách của Đặng Thùy Trâm. Thông qua tác phẩm này, gia đình liệt sĩ đã “viết tiếp” tuổi 20 của bà bằng tình yêu, ký ức và góp phần phát triển một loại hình văn học đặc biệt mang tên nhật ký.

Cuốn sách “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”, ra mắt lần đầu năm 2005, đã trở thành một hiện tượng, thu hút không chỉ độc giả Việt Nam mà còn cả bạn đọc quốc tế. Những trang viết giản dị, chân thực của nữ bác sĩ trẻ trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt đã tạo nên một điểm giao thoa đặc biệt giữa cá nhân và thời đại, nơi lý tưởng sống được chiếu sáng rực rỡ. Cuốn nhật ký nhanh chóng vượt khỏi di cảo riêng tư, trở thành biểu tượng tinh thần của cả một thế hệ sống, chiến đấu và hy sinh với sự trong sáng, nhiệt huyết hiếm có.

Tiếp nối thành công đó, tháng 6/2025, tròn 20 năm sau, Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam đã cho ra mắt cuốn “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba”. Ấn phẩm này không chỉ tiếp tục dòng chảy về nữ bác sĩ chiến trường mà còn là một tiếng vọng sâu lắng, mở thêm những cánh cửa mới vào tâm hồn của người đã khuất, nhưng vẫn sống mãi trong ký ức nhiều thế hệ.

Cuốn sách "Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba". Ảnh: NXBPN

“Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” kể lại thời thơ ấu, thiếu niên và một phần thanh xuân tươi đẹp của Đặng Thùy Trâm. Cuốn sách tái hiện những kỷ niệm bên gia đình, bè bạn trong lòng Hà Nội hòa bình, nhưng trái tim luôn hướng về miền Nam ruột thịt đang oằn mình trong bom đạn. Tác phẩm này giúp độc giả tiếp cận trọn vẹn hơn chân dung một Đặng Thùy Trâm tinh khôi, trí thức, mang đậm văn hóa người con gái Hà Nội và tràn đầy lý tưởng, trước khi xung phong vào chiến trường.

Phần quan trọng nhất của cuốn sách lần này chính là di cảo chưa từng công bố của nữ bác sĩ, liệt sĩ Đặng Thùy Trâm, bao gồm “Cuốn nhật ký thứ ba” và một số thư từ với gia đình, bè bạn. Những trang nhật ký lấp lánh hình ảnh một Đặng Thùy Trâm đầy tính nữ, với sức trẻ, trái tim tràn ngập tình yêu dành cho đất nước, gia đình, người thân, bè bạn và cả tình yêu lứa đôi. Cuốn sách khắc họa một cô sinh viên trường Y lãng mạn, tinh tế và nồng nhiệt, dù học tập trong môi trường an toàn vẫn luôn trăn trở về lý tưởng, lẽ sống làm người, ước mơ cứu chữa bệnh nhân và sứ mệnh công dân khi đất nước bị chia cắt. Đó còn là sự quả cảm đương đầu với thử thách, bất công, với tinh thần Danko không do dự, thôi thúc cô dấn thân vào chiến trường.

Đặc biệt, mối tình không thành của Đặng Thùy Trâm với M., một quân nhân miền Nam đa tài, từng gây nhiều tò mò, tranh cãi, cũng được nhìn nhận lại trong cuốn sách này từ khía cạnh chân thật và “đời” nhất.

Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” được chia thành hai phần chính. Ảnh: NXBPN

“Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” được chia thành hai phần chính gồm:

Phần thứ nhất: “Lớp người lý tưởng” tập hợp những ghi chép của cụ bà Doãn Ngọc Trâm (mẹ liệt sĩ Đặng Thùy Trâm) cùng ba người em gái là bà Kim Trâm, Hiền Trâm và Phương Trâm. Phần này lần đầu công bố một số trang trong tập nhật ký mà liệt sĩ Đặng Thùy Trâm viết vào giai đoạn cuối cùng tại Trường Đại học Y Hà Nội (tháng 10/1965 – 12/1966), khi chuẩn bị lên đường vào chiến trường miền Nam. Dù không trọn vẹn, những trang nhật ký vẫn kết nối thành dòng suy tưởng liền mạch, thể hiện nỗi day dứt, tình cảm mãnh liệt và lý tưởng sống mạnh mẽ của Đặng Thùy Trâm.

Phần thứ hai: “Cây cầu bắc qua dòng sông chia cắt” gồm loạt bài viết của ba người em gái, chia sẻ hành trình dài và xúc động trong quá trình tìm kiếm, nhận lại tư liệu gốc và đưa “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” đến tay công chúng. Những trang viết giàu tính tư liệu này còn góp phần khắc họa rõ hơn chân dung nữ bác sĩ kiên cường, đầy lý tưởng và nhân hậu trong tâm thức bạn đọc hôm nay, đồng thời cung cấp thêm thông tin cá nhân soi sáng hình ảnh liệt sĩ Đặng Thùy Trâm dưới nhiều góc độ.

Giá trị vô cùng quý giá của “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” chính là công trình sưu tầm lặng lẽ nhưng đầy cảm động của gia đình. Có những đoạn nhật ký đã ố vàng, chữ nhòe, phải phục dựng từng chữ; có bức thư chưa kịp gửi; có cả những trang chỉ còn dăm dòng, nhưng gia đình vẫn giữ lại, bởi với họ, từng con chữ đều là dấu tích của một đời sống.

Nhà nghiên cứu Hà Thanh Vân khẳng định: “Không chỉ là một bản thảo đơn thuần, cuốn nhật ký thứ ba là một 'tầng trầm tích' quý báu, từ đó có thể thấy chiều sâu suy tư và nhân cách của Đặng Thùy Trâm. Đồng thời, đây cũng là kết quả của nhiều năm sưu tầm, gìn giữ công phu của người thân trong gia đình những 'người kể chuyện thầm lặng' đã viết tiếp cuộc đời chị Đặng Thùy Trâm bằng tình yêu và ký ức. Có thể xem cuốn sách này là một đóng góp cho dòng văn học hồi cố, ký ức.”

Buổi sinh hoạt chi bộ với hình thức đổi mới này đã diễn ra trong không khí ấm áp, đầy sự sẻ chia, từ đó tác động gần gũi đến tư tưởng, nhận thức của các đảng viên, đoàn viên và bạn đọc. Đặc biệt, những câu chuyện về tuổi trẻ của nữ liệt sĩ thông qua cuốn nhật ký đã khơi dậy lòng yêu nước, lý tưởng sống cao đẹp và tinh thần cống hiến của thế hệ trẻ, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng và truyền cảm hứng về một cuộc sống có ý nghĩa.