Lịch sử không cũ, chỉ cần kể lại đúng cách

Giữa dòng chảy không ngừng của thông tin và sự thay đổi chóng mặt của thời đại số, Bảo tàng Lịch sử TP.HCM đã mạnh dạn tuyên bố một thông điệp đầy ấn tượng: "Lịch sử không bao giờ là cũ". Đó không chỉ là một khẩu hiệu mà là tuyên ngôn cho một cuộc cách mạng trong cách kể chuyện về di sản.

Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện ý nghĩa với Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, để cùng ông khám phá tầm nhìn và định hướng phát triển đầy tham vọng của bảo tàng.

Sự ra mắt bộ nhận diện thương hiệu mới, với kiến trúc cổ kính hòa quyện sắc đỏ chủ đạo và ngọc chấm phá, vừa mang đậm bản sắc dân tộc, vừa phảng phất hơi thở hiện đại, đã khẳng định rõ ràng quan điểm "vì con người và phục vụ con người" mà bảo tàng theo đuổi.

Không chỉ dừng lại ở hình ảnh, những thành quả thực tế đã minh chứng cho bước đi táo bạo này. Chiến dịch "Tết mừng lộc Rồng Tiên" vừa qua đã gặt hái nhiều giải thưởng danh giá, bao gồm TVC Nổi bật của năm và Key Visual Xuất sắc nhất. Đây không chỉ là sự ghi nhận mà còn là minh chứng hùng hồn cho thành công của chiến lược tái định vị thương hiệu đầy ấn tượng.  

Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, người có nhiều sáng kiến thay đổi hoạt động của bảo tàng.

Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, với hơn 30 năm gắn bó với ngành bảo tàng, đã chứng kiến đủ những thăng trầm và cả sự "nhàm chán" mà các bảo tàng truyền thống từng mắc phải. Ông bộc bạch: "Khi trở lại làm việc tại đây cách đây 10 năm, tôi nhận ra tòa nhà và nội dung trưng bày vẫn không có nhiều thay đổi. Là người trong nghề, tôi cảm thấy bảo tàng thiếu sự đổi mới, ít hấp dẫn, và phần nào tạo cảm giác nhàm chán."

Chính nỗi trăn trở ấy đã thôi thúc ông bắt tay vào cuộc cải cách toàn diện, từ việc cải tiến hệ thống trưng bày theo tư duy và phương pháp hiện đại của nước ngoài, cho đến thay đổi cách thức truyền tải thông tin.

Hiện nay, di sản không còn là câu chuyện riêng của những nhóm công chúng truyền thống như người trung niên hay học sinh tiểu học. "Chúng ta đang chứng kiến sự quan tâm của nhiều đối tượng mới, từ sinh viên, học sinh đến khách du lịch quốc tế và đặc biệt là những người sử dụng mạng xã hội – những người tiếp cận di sản qua các nền tảng trực tuyến," ông Tuấn phân tích.

Điều này đòi hỏi bảo tàng không thể giữ mãi lối kể chuyện truyền thống. Thay vì thay đổi hiện vật hay bản chất di sản, bảo tàng cần đổi mới cách kể chuyện, cách giới thiệu để tạo ra một góc nhìn mới mẻ hơn, gần gũi hơn với công chúng hiện đại.

Sự thay đổi của bảo tàng tiếp cận được với rất nhiều giới trẻ.

Bảo tàng Lịch sử TP.HCM đang tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ như thực tế ảo hoặc các video tương tác để tái hiện câu chuyện di sản một cách sống động. Đồng thời, nội dung truyền thông qua mạng xã hội cũng được đầu tư bài bản, tạo ra những câu chuyện ngắn gọn, dễ hiểu nhưng vẫn hấp dẫn, giúp công chúng khám phá di sản một cách nhanh chóng và thú vị.

"Mục tiêu lớn nhất của chúng tôi là giúp mọi người, dù ở bất kỳ đâu, không chỉ biết về di sản mà còn cảm nhận được giá trị văn hóa, lịch sử, và tinh thần mà di sản mang lại. Di sản không phải là thứ 'xa lạ', mà là một phần của cuộc sống, và chúng tôi muốn công chúng thấy được điều đó thông qua những cách tiếp cận hiện đại và đầy sáng tạo," Tiến sĩ Tuấn khẳng định.

Trong bối cảnh thế giới phẳng và toàn cầu hóa, di sản cần được nhìn nhận như một phần của bản sắc văn hóa trong dòng chảy toàn cầu. Tiến sĩ Tuấn đặc biệt ấn tượng với những cách tiếp cận mới mẻ của các nhóm sáng tạo trẻ: "Các bạn ấy có một nhận thức rất sâu sắc về việc làm thế nào để biến di sản thành một phần gần gũi với đời sống của giới trẻ qua những câu chuyện được kể lại một cách sinh động, sáng tạo, thông qua các hình thức truyền thông mới, đã làm bùng lên sự hứng thú trong giới trẻ."

Họ không chỉ dừng lại ở việc kể chuyện, mà còn tạo ra những hoạt động tương tác, không gian check-in mang tính biểu tượng, khiến việc ghé thăm di sản trở thành trải nghiệm không thể bỏ qua. Cách làm này đã biến việc tiếp cận di sản từ những bài học bác học, nghiêm túc trở thành một trải nghiệm gần gũi, vui vẻ và ý nghĩa.

 "Lịch sử không còn bị bó buộc trong những bảo tàng yên tĩnh như tu viện, mà đã trở thành một phần của cuộc sống, được tái hiện qua ngôn ngữ mà giới trẻ và công chúng hiện đại có thể thấu hiểu và yêu thích," ông Tuấn nhấn mạnh, thể hiện sự tâm huyết và tin tưởng vào thế hệ trẻ.

“Sống lại” cùng lịch sử: Bảo tàng TP.HCM bỗng hot rần rần

Hành trình đổi mới luôn song hành cùng thách thức, đặc biệt là khi phải cân bằng giữa truyền thống và đổi mới mà không làm mất đi bản sắc vốn có. Trong hai năm hợp tác, các bạn trẻ đã rất chăm chút, nghiên cứu kỹ lưỡng các hoa văn cổ và hiện vật để xây dựng một diện mạo mới cho bảo tàng, vừa mang nét cổ điển vừa hiện đại.

Các chiến dịch hàng tháng, như kể chuyện di sản theo xu hướng hiện đại, đã tạo sức hút lớn. Điển hình là chiến dịch kỷ niệm 45 năm và ra mắt bộ nhận diện mới đã thu hút tới 2 triệu lượt theo dõi – một con số ấn tượng khẳng định hiệu quả của sự hợp tác.

Du khách khá thích thú với sự đổi mới của bảo tàng.

Tiến sĩ Tuấn chia sẻ về quá trình cân bằng này: "Dù gặp khó khăn trong việc làm mới mà vẫn giữ được bản sắc, chúng tôi nhận ra rằng xây dựng niềm tin thương hiệu là yếu tố cốt lõi." Trước mỗi chiến dịch, bảo tàng sử dụng mạng xã hội như Facebook, Zalo, Instagram hay TikTok để khảo sát và lấy ý kiến cộng đồng.

Việc thu thập ý kiến qua các phiếu khảo sát trực tiếp tại bảo tàng cũng mang lại cái nhìn cụ thể hơn. Chính sự lắng nghe, thấu hiểu và điều chỉnh liên tục đã giúp bảo tàng mang đến trải nghiệm hấp dẫn và gần gũi hơn với công chúng.

Nhờ sự thay đổi mà bảo tàng thu hút lượng lớn khách trẻ – chiếm tới 2/3 tổng lượng khách tham quan. Bảo tàng giờ đây không chỉ là nơi tham quan mà còn là không gian giải trí, học tập và kết nối, nơi nhiều bạn trẻ đến check-in, chia sẻ trải nghiệm và lan tỏa hình ảnh di sản một cách tự nhiên.

Sự đổi mới còn thể hiện rõ trong cách tiếp cận công chúng tại bảo tàng. Trước đây, công chúng thường chỉ tiếp nhận thông tin một chiều. Nhưng giờ đây, bảo tàng mở rộng bằng việc cung cấp nhiều nguồn thông tin đa dạng. Khách tham quan có thể sử dụng mã QR hoặc phần mềm thuyết minh tự động, giúp họ nghe, xem và tìm hiểu sâu hơn về hiện vật.

Bảo tàng đã ứng dụng công nghệ vào đổi mới hoạt động.

Các liên kết trong phần mềm còn dẫn đến video, phim tài liệu, hoặc những câu chuyện lịch sử có liên quan. Đặc biệt, bảo tàng tạo cơ hội cho khách phản hồi qua việc chấm điểm và đưa ra ý kiến trực tiếp.

"Chúng tôi nhận thấy rằng nhận thức của công chúng rất đa dạng, phụ thuộc vào giới tính, trình độ học vấn và nền văn hóa. Điều này đòi hỏi bảo tàng không chỉ truyền đạt thông tin mà còn phải lắng nghe, hiểu và giải thích các ý kiến phản biện," ông Tuấn nói.

Mọi phản hồi, dù tích cực hay tiêu cực, đều được đón nhận với thái độ cởi mở và minh bạch, thậm chí tham vấn các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành để bảo đảm tính khoa học và khách quan. Điều này không chỉ giúp cải thiện nội dung trưng bày mà còn xây dựng sự tin tưởng và kết nối sâu sắc hơn với công chúng.

Việc ra mắt bộ nhận diện thương hiệu mới là bước khởi đầu. Bảo tàng sẽ triển khai chiến lược lan tỏa bộ nhận diện này không chỉ trong phạm vi TP.HCM mà còn mở rộng ra cả nước và quốc tế, nhằm đưa văn hóa Việt Nam đến gần hơn với công chúng.

Để đạt được mục tiêu đó, bảo tàng sẽ đầu tư vào đào tạo đội ngũ truyền thông và marketing, tập trung vào kỹ năng tiếp cận đối tượng trẻ và khai thác mạng xã hội. Những con số tương tác ấn tượng như nội dung Facebook tiếp cận hơn 2,5 triệu người và hàng trăm nghìn lượt truy cập mỗi tháng là cơ sở quan trọng để bảo tàng tiếp tục phát triển nội dung phù hợp.

Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn kỳ vọng thế hệ trẻ sẽ nhận thức sâu sắc hơn về giá trị của di sản lịch sử, coi đó là nguồn vốn sống quý giá, để bảo tồn và phát triển bản sắc dân tộc trong tương lai. Cuộc hành trình tái định vị của Bảo tàng Lịch sử TP.HCM không chỉ là một câu chuyện thành công về thương hiệu mà còn là minh chứng cho thấy lịch sử, khi được kể bằng một trái tim rộng mở và tư duy đổi mới, sẽ không bao giờ là cũ. Nó sẽ luôn sống động, truyền cảm hứng và định hình tương lai.