*Bài viết của chị Ng.Th.Thuỷ - một phụ huynh có con đang học tiểu học:

Chữ "H" khiến tôi và nhiều cha mẹ trăn trở

Những ngày cuối tháng 5, khi các trường họp phụ huynh công bố kết quả học tập cuối năm, tôi đọc được trên báo một câu chuyện khiến mình suy nghĩ rất lâu. Một phụ huynh lớp 2 chia sẻ: Con chị được 9 điểm môn Toán, 10 điểm Tiếng Việt, tất cả các môn khác đều đạt mức "T" (hoàn thành tốt), chỉ trừ hoạt động trải nghiệm bị đánh giá là "H" (hoàn thành). Kết quả: Con chị không được xếp loại học sinh xuất sắc.

Một phụ khác cũng chia sẻ: Con em mình đạt toàn điểm 10 nhưng lại không được giấy khen vì bị đánh giá "H" ở môn Giáo dục thể chất.

Là một phụ huynh, tôi hiểu cảm giác hụt hẫng ấy. Ai cũng mong muốn con được công nhận. Ai cũng mong con mình nổi bật, nhất là khi con đã rất nỗ lực. Nhưng rồi tôi chợt tự hỏi: Nếu chỉ vì một tờ giấy khen không có dòng chữ "học sinh xuất sắc" mà tôi giận dữ, thì tôi đang phản ứng vì con hay vì lòng tự tôn của chính mình?

Tâm lý thành tích: Chiếc bóng dai dẳng và những áp lực vô hình

Phải thừa nhận rằng, chúng ta – những người lớn – đã lớn lên trong một nền giáo dục lấy điểm số làm trung tâm. Từ nhỏ đến lớn, thành công trong học tập được gói gọn trong những con điểm, tấm giấy khen và danh hiệu học sinh giỏi.

Vì vậy, khi thấy con mình không được công nhận "xuất sắc" dù học giỏi, chúng ta phản ứng theo bản năng. Phản ứng ấy không sai, nhưng cần được soi lại.

Tôi đã đọc kỹ Thông tư 27/2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo – văn bản hướng dẫn đánh giá học sinh tiểu học theo chương trình mới. Không còn chia "môn chính – môn phụ", không còn cộng điểm trung bình để xếp loại. Thay vào đó là đánh giá toàn diện: học sinh phải đạt "hoàn thành tốt" ở cả các môn có kiểm tra (như Toán, Tiếng Việt, Ngoại ngữ…) và các hoạt động được đánh giá bằng quá trình như thể chất, mỹ thuật, hoạt động trải nghiệm.

Một chữ "H" không phải là điểm kém. Nó đơn giản là học sinh mới chỉ hoàn thành được yêu cầu cơ bản, chưa nổi bật. Nhưng với nhiều cha mẹ, chữ "H" ấy lại trở thành dấu trừ trong bảng thành tích của con. Vì sao? Vì tâm lý thành tích vẫn còn quá nặng.

Và không chỉ phụ huynh, áp lực thành tích còn đến từ nhiều phía. Đôi khi, chính sách thi đua của nhà trường, dù đã đổi mới, vẫn có thể vô hình trung tạo ra sự cạnh tranh. Rồi tâm lý so sánh "con nhà người ta" từ hàng xóm, bạn bè cũng khiến nhiều gia đình mệt mỏi. Thậm chí, không ít học sinh, đặc biệt là các em có năng lực nổi trội, cũng tự đặt ra cho mình kỳ vọng cao về điểm số và danh hiệu, càng làm gánh nặng thêm chồng chất.

Ảnh minh hoạ

Học sinh có đang học vì giấy khen?

Tôi từng ép con học thêm vì sợ con thua bạn bè. Từng càu nhàu khi con viết chậm, chạy chậm, múa không đều. Nhưng rồi tôi tự hỏi: có phải tôi đang bắt con học để được giấy khen?

Cái chúng ta cần, có phải là những đứa trẻ toàn điểm 10, hay là những đứa trẻ biết hợp tác, biết lắng nghe, biết điều chỉnh cảm xúc, biết chơi thể thao và tham gia hoạt động với tinh thần vui vẻ?

Nếu chúng ta thực sự tin vào giáo dục toàn diện, thì sự phát triển của con cần được đánh giá không chỉ bằng bảng điểm mà còn bằng kỹ năng, thái độ, thói quen và sự trưởng thành trong đời sống hàng ngày.

Hãy thử hình dung một đứa trẻ tự tin thuyết trình trước lớp dù không phải lúc nào cũng đạt điểm cao môn Toán, hay một em biết cách động viên bạn bè khi chơi thể thao, dù có thể không chạy nhanh nhất. Đó mới là những giá trị thực sự mà giáo dục hướng tới. Chẳng hạn, khi con tôi tham gia một dự án nhóm, điều tôi trân trọng không phải là kết quả cuối cùng hoàn hảo, mà là cách con học được sự kiên nhẫn khi bạn gặp khó khăn, biết lắng nghe ý kiến khác biệt và tự điều chỉnh để cả nhóm cùng tiến bộ.

Nếu cha mẹ không thay đổi, cải cách sẽ chỉ là hình thức

Tôi từng cho rằng: cải cách là việc của ngành giáo dục. Nhưng rồi tôi hiểu rằng: cải cách sẽ vô nghĩa nếu phụ huynh vẫn giữ tư duy cũ. Nếu cha mẹ vẫn đặt nặng điểm số, giấy khen, danh hiệu, thì đứa trẻ vẫn tiếp tục phải gồng gánh áp lực, bất chấp chương trình có đổi mới đến đâu.

Tôi biết có những phụ huynh chất vấn giáo viên chỉ vì con bị chữ "H" ở môn thể dục. Có người nói: "Thể dục có quan trọng bằng Toán đâu!". Nhưng chẳng phải chính điều đó đang vô hiệu hóa nỗ lực cải cách của ngành giáo dục hay sao?

Để đứa trẻ có thể phát triển hài hòa, cần một hệ sinh thái cùng thay đổi: nhà trường – thầy cô – và đặc biệt là phụ huynh.

Vậy, chúng ta cần làm gì để thay đổi, để giáo dục toàn diện không chỉ là khẩu hiệu?

- Trao đổi với con một cách tích cực: Thay vì chỉ tập trung vào điểm số hay thứ hạng, hãy hỏi con về những điều con đã học được, điều gì khiến con vui, điều gì con cảm thấy khó khăn và con đã vượt qua như thế nào. Ví dụ, thay vì hỏi "Con được mấy điểm?", hãy hỏi "Hôm nay con học được điều gì mới ở trường?". 

- Tập trung vào kỹ năng, thái độ: Khuyến khích con tham gia các hoạt động ngoại khóa, thể thao, nghệ thuật. Đó là môi trường tuyệt vời để con phát triển kỹ năng làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, kiểm soát cảm xúc, và quan trọng nhất là tìm thấy niềm vui trong học tập và khám phá bản thân. 

- Giảm bớt áp lực từ chính mình và từ xã hội: Hiểu rằng mỗi đứa trẻ là một cá thể độc đáo với những thế mạnh riêng. So sánh con mình với "con nhà người ta" chỉ làm tăng thêm áp lực và khiến con mất đi sự tự tin. Hãy tin tưởng vào năng lực của con và đồng hành cùng con trên chặng đường phát triển, thay vì chỉ chăm chăm vào đích đến là một danh hiệu nào đó.

Lời kết: Bài học từ một chữ cái

Giờ đây, khi nhìn lại năm học của con, tôi không chỉ nhìn vào bảng điểm. Tôi nhìn vào cách con đã dũng cảm xung phong phát biểu, cách con không còn sợ chạy 30 mét, cách con tự giác hơn trong công việc nhóm.

Tôi hiểu: một năm học không chỉ là thành tích mà là hành trình trưởng thành.

Một chữ "H" khiến tôi hụt hẫng. Nhưng nhờ nó, tôi học được một bài học quan trọng: hãy để con được là chính mình, và hãy để giáo dục toàn diện thực sự bắt đầu từ chính trái tim người lớn.