TS. Phạm Thị Liên cho biết, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và suy thoái tài nguyên đang tạo ra những thách thức không nhỏ cho các đô thị hiện đại trên toàn cầu. Trong bối cảnh đó, tiêu dùng xanh nổi lên như một xu hướng tiêu dùng mới, được xem là giải pháp quan trọng để đạt được sự phát triển bền vững, đặc biệt tại các thành phố lớn trên thế giới và ở Việt Nam, điển hình là thủ đô Hà Nội. Tiêu dùng xanh không chỉ giới hạn ở việc lựa chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường, mà còn bao gồm sự thay đổi sâu rộng trong nhận thức và hành vi tiêu dùng của cộng đồng. Điều này thể hiện qua việc ưu tiên thực phẩm hữu cơ, giảm thiểu sử dụng túi ni-lông, thực hành tái chế, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ tài nguyên.  

TS. Phạm Thị Liên, Hội Nữ trí thức Hà Nội chia sẻ tham luận “Tiêu dùng xanh trong lĩnh vực thực phẩm, hàng tiêu dùng – Xu hướng tất yếu và tác động tại đô thị lớn như Hà Nội”

Xu hướng tiêu dùng xanh trên thế giới

Tại các thành phố lớn như New York, Tokyo, Paris, Copenhagen và Singapore, tiêu dùng xanh đã trở thành một phần không thể thiếu trong thói quen hàng ngày của người dân. Các đô thị này có nhiều điểm chung, bao gồm mức độ phát triển cao, dân trí và thu nhập bình quân đầu người lớn, cùng với hệ thống chính sách và pháp luật khuyến khích sản xuất và tiêu dùng bền vững. Người tiêu dùng ở những thành phố này thường ưu tiên các sản phẩm có chứng nhận xanh, thực phẩm hữu cơ, sản phẩm tái chế hoặc có khả năng tái sử dụng. Họ cũng tích cực tham gia vào các hoạt động giảm thiểu rác thải, bảo vệ môi trường và tiết kiệm năng lượng. 

Giao thông thân thiện môi trường tại Paris, Pháp

New York, Hoa Kỳ, chú trọng tăng diện tích cây xanh đô thị để điều hòa khí hậu và cải thiện chất lượng không khí. Paris, Pháp, khuyến khích người dân sử dụng xe đạp làm phương tiện di chuyển hàng ngày. Copenhagen, Đan Mạch, nổi tiếng với hệ thống đường dành riêng cho xe đạp, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân sử dụng xe đạp trong sinh hoạt hàng ngày. Tokyo, Nhật Bản, hướng tới mục tiêu xây dựng một thành phố bền vững trong tương lai. Singapore phát triển kiến trúc xanh, tích hợp cây xanh vào các công trình đô thị, tiêu biểu như Gardens by the Bay.  

Tokyo hướng tới xây dựng một thành phố bền vững trước tương lai

Nhiều thành phố lớn trên thế giới đang chuyển đổi sang các mô hình nhà ở thân thiện với môi trường và ưu tiên sử dụng các phương tiện giao thông công cộng chạy bằng năng lượng sạch, như xe buýt điện. Singapore đã triển khai các tuyến xe buýt điện, trong khi các thành phố ở Mỹ, Pháp và Nhật Bản cũng đang đầu tư vào cơ sở hạ tầng giao thông bền vững.  

Bên cạnh đó, các phong trào sống xanh và tối giản như "Zero Waste", "Plastic Free" và "Buy Less, Choose Well" đang lan tỏa mạnh mẽ tại các đô thị phát triển. Những phong trào này nhận được sự ủng hộ nhiệt tình từ giới trẻ, các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp xã hội và chính quyền thành phố. Sự phát triển của mạng xã hội và các nền tảng truyền thông kỹ thuật số cũng đóng vai trò quan trọng trong việc truyền bá thông tin, hình ảnh và cảm hứng sống xanh, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận và thay đổi thói quen tiêu dùng theo hướng tích cực.  

Tiêu dùng xanh tại Việt Nam và Hà Nội

Quá trình đô thị hóa nhanh chóng ở Việt Nam đang tạo ra những thách thức lớn về môi trường và chất lượng sống. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để thúc đẩy xu hướng tiêu dùng xanh tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Nhận thức của người dân Việt Nam về tiêu dùng xanh đã có những chuyển biến tích cực. Các sản phẩm hữu cơ, hàng tái chế, bao bì sinh học và mô hình siêu thị không rác thải đang ngày càng phổ biến trên thị trường và nhận được sự quan tâm của người tiêu dùng.  

Xu hướng tiêu dùng xanh đang phát triển nhanh tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng

Để thúc đẩy tiêu dùng xanh tại Việt Nam, đặc biệt là tại các đô thị lớn, cần học hỏi kinh nghiệm từ các thành phố quốc tế. Cụ thể, cần thúc đẩy mô hình cửa hàng không rác thải, ưu tiên phát triển giao thông công cộng điện hóa, tăng cường vai trò của doanh nghiệp trong việc tạo ra các không gian tái chế và tổ chức các sự kiện xanh. Đồng thời, cần khuyến khích lối sống xanh thông qua các chiến dịch cộng đồng, hội chợ và chợ xanh, cũng như xây dựng mạng lưới sản xuất và tiêu dùng bền vững, hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và làng nghề hướng tới thân thiện với môi trường.  

Tại Hà Nội, hành vi tiêu dùng xanh của người dân đang có những chuyển biến tích cực, tuy nhiên vẫn chưa đồng đều và còn nhiều thách thức. Để thúc đẩy hành vi này, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách công, sự đồng hành của doanh nghiệp và sự lan tỏa từ các mô hình cộng đồng tiêu biểu. Hà Nội có tiềm năng trở thành thành phố tiên phong trong việc xây dựng nền văn hóa tiêu dùng xanh tại Việt Nam.  

Mối liên hệ giữa tiêu dùng xanh, sức khỏe, môi trường và phát triển bền vững

Mối liên hệ giữa tiêu dùng xanh, sức khỏe cộng đồng, chất lượng môi trường sống và phát triển bền vững tại Hà Nội là rõ ràng và có tính định hướng lâu dài. Thúc đẩy tiêu dùng xanh không chỉ là trách nhiệm của người tiêu dùng mà còn đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và tổ chức xã hội để cùng nhau xây dựng một Hà Nội xanh, sạch, đẹp và đáng sống cho các thế hệ hiện tại và tương lai.  

Nghiên cứu cho thấy tiêu dùng xanh tại Hà Nội đang trong giai đoạn phát triển ban đầu, với sự hình thành nhận thức và nhóm người tiêu dùng tiên phong. Để mở rộng và duy trì hiệu quả, cần có sự tham gia sâu rộng từ chính sách, doanh nghiệp và hệ thống giáo dục cộng đồng. Hà Nội có tiềm năng trở thành hình mẫu tiêu dùng xanh của cả nước nếu có sự đầu tư và định hướng đúng đắn.  

Tiêu dùng xanh trong lĩnh vực thực phẩm và hàng tiêu dùng không chỉ là một xu hướng thời đại mà còn là một giải pháp quan trọng để hướng tới sự phát triển bền vững cho các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng xu hướng tiêu dùng xanh đang dần hình thành và phát triển tại Hà Nội, thể hiện qua các hành vi như lựa chọn thực phẩm hữu cơ, sử dụng bao bì phân hủy sinh học, hạn chế rác thải nhựa và tiêu dùng sản phẩm tái chế. Sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng bắt nguồn từ nhóm cư dân trẻ, có trình độ học vấn cao, quan tâm đến sức khỏe và sẵn sàng chi trả cao hơn cho các sản phẩm bền vững.  

Mối liên hệ giữa tiêu dùng xanh và phát triển bền vững của thành phố là rất rõ ràng. Tiêu dùng xanh góp phần giảm gánh nặng cho hệ thống môi trường đô thị, nâng cao sức khỏe người dân, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong sản xuất và hỗ trợ hình thành nền kinh tế tuần hoàn. Đồng thời, tiêu dùng xanh đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống, xây dựng lối sống văn minh, có trách nhiệm và gắn kết cộng đồng.  

Kết luận và Khuyến nghị

Với nhận thức ngày càng tăng, sự ủng hộ từ người dân và sự tham gia tích cực của doanh nghiệp và chính quyền, Hà Nội có đủ tiềm năng để trở thành hình mẫu tiêu biểu trong việc phát triển tiêu dùng xanh tại Việt Nam. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần có một chiến lược dài hạn, sự phối hợp đồng bộ và các giải pháp cụ thể để vượt qua những rào cản hiện tại.  

TS. Phạm Thị Liên cho rằng việc đồng hành của toàn xã hội – từ nhà nước, doanh nghiệp đến người dân – chính là chìa khóa để xây dựng một Hà Nội xanh, bền vững và đáng sống trong tương lai.

Từ các kết quả nghiên cứu, TS. Phạm Thị Liên khuyến nghị:

Đối với Nhà nước: Nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi cho tiêu dùng xanh phát triển mạnh mẽ và bền vững. Để đạt được mục tiêu này, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

• Thúc đẩy mô hình kinh doanh xanh: Nhà nước cần tạo điều kiện thuận lợi cho các mô hình kinh doanh xanh phát triển, như cửa hàng không rác thải, siêu thị xanh, chợ phiên nông sản hữu cơ. Điều này có thể được thực hiện thông qua các chính sách ưu đãi về thuế, mặt bằng, vốn vay, cũng như đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến cấp phép và quản lý.  

• Phát triển hạ tầng giao thông xanh: Đầu tư và phát triển hệ thống giao thông công cộng điện hóa, khuyến khích sử dụng xe đạp, xây dựng các tuyến đường dành riêng cho xe đạp, và kết nối các tỉnh thành bằng xe buýt điện là những bước đi quan trọng để giảm thiểu ô nhiễm không khí và tiếng ồn, tạo ra một môi trường sống trong lành hơn cho người dân đô thị.  

• Xây dựng chính sách khuyến khích và chế tài: Nhà nước cần xây dựng và thực thi các chính sách khuyến khích sản xuất và tiêu dùng xanh, đồng thời có các chế tài xử phạt nghiêm khắc các hành vi gây ô nhiễm môi trường và tiêu dùng thiếu bền vững. Các chính sách này có thể bao gồm trợ cấp cho các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm xanh, đánh thuế cao đối với các sản phẩm gây ô nhiễm, quy định về nhãn mác xanh cho sản phẩm, và các chương trình giáo dục nâng cao nhận thức về tiêu dùng xanh cho người dân.

• Tăng cường kiểm tra, giám sát: Nhà nước cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi các quy định về bảo vệ môi trường và tiêu dùng bền vững, đảm bảo rằng các doanh nghiệp và người dân tuân thủ nghiêm túc các quy định này.

Đối với các Doanh nghiệp: Doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các sản phẩm và dịch vụ xanh cho người tiêu dùng, đồng thời góp phần xây dựng một nền kinh tế xanh và bền vững. Để thực hiện vai trò này, doanh nghiệp cần:

• Đổi mới sáng tạo sản phẩm xanh: Doanh nghiệp cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các sản phẩm và dịch vụ xanh, thân thiện với môi trường, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Các sản phẩm này có thể là thực phẩm hữu cơ, sản phẩm tái chế, bao bì phân hủy sinh học, sản phẩm tiết kiệm năng lượng, v.v.

• Áp dụng quy trình sản xuất xanh: Doanh nghiệp cần áp dụng các quy trình sản xuất xanh, giảm thiểu sử dụng năng lượng và tài nguyên, giảm thiểu phát thải và ô nhiễm, và quản lý chất thải một cách hiệu quả.

• Xây dựng không gian tái chế và tổ chức sự kiện xanh: Doanh nghiệp có thể đóng góp vào việc thúc đẩy tiêu dùng xanh bằng cách xây dựng các không gian tái chế, tổ chức các sự kiện xanh truyền cảm hứng cho cộng đồng, và hỗ trợ các hoạt động giáo dục về môi trường.  

• Truyền thông và marketing xanh: Doanh nghiệp cần truyền thông và marketing một cách hiệu quả về các sản phẩm và dịch vụ xanh của mình, tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng và khuyến khích họ lựa chọn các sản phẩm xanh.

Với người tiêu dùng: Người tiêu dùng là nhân tố quyết định trong việc tạo ra nhu cầu cho các sản phẩm và dịch vụ xanh, từ đó thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững. Để trở thành những người tiêu dùng xanh có trách nhiệm, mỗi cá nhân cần:

• Ưu tiên lựa chọn sản phẩm xanh: Người tiêu dùng cần ưu tiên lựa chọn các sản phẩm có chứng nhận xanh, thực phẩm hữu cơ, sản phẩm tái chế hoặc có khả năng tái sử dụng, bao bì thân thiện với môi trường, và các sản phẩm tiết kiệm năng lượng và tài nguyên.  

• Giảm thiểu rác thải: Người tiêu dùng cần giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường bằng cách hạn chế sử dụng túi ni-lông và đồ nhựa dùng một lần, tái sử dụng các vật dụng có thể, và phân loại rác thải để tái chế.

• Tiết kiệm năng lượng và tài nguyên: Người tiêu dùng cần tiết kiệm điện, nước và các nguồn tài nguyên khác trong sinh hoạt hàng ngày, ví dụ như tắt các thiết bị điện khi không sử dụng, sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng, và sử dụng nước một cách hợp lý.

• Sử dụng phương tiện giao thông xanh: Người tiêu dùng nên ưu tiên sử dụng các phương tiện giao thông công cộng, xe đạp hoặc đi bộ thay vì sử dụng xe cá nhân, đặc biệt là trong các đô thị lớn.

• Tích cực tham gia các hoạt động xanh: Người tiêu dùng có thể tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường và thúc đẩy tiêu dùng xanh tại cộng đồng, ví dụ như các chiến dịch làm sạch môi trường, các sự kiện xanh, các hội chợ và chợ xanh.  

Bằng việc thực hiện đồng bộ các khuyến nghị trên, chúng ta có thể tạo ra một sự thay đổi tích cực trong hành vi tiêu dùng, góp phần xây dựng một Hà Nội và một Việt Nam xanh, sạch, đẹp và phát triển bền vững.