"Lệ phí" bí ẩn và sự bức xúc âm ỉ

Ngọn hải đăng Kê Gà (xã Tân Thành, huyện Hàm Thuận Nam, Bình Thuận), biểu tượng sừng sững hơn một thế kỷ giữa biển khơi, vừa vinh dự được công nhận là Di tích lịch sử – kiến trúc cấp tỉnh. Ấy vậy mà, ngay trong khoảnh khắc lịch sử ấy, cánh cổng dẫn lên ngọn hải đăng kiêu hãnh này lại đóng sập, với lý do "bảo trì" đầy bí ẩn.

Đáng nói, động thái này diễn ra chỉ vài ngày sau khi báo chí phanh phui tình trạng tự ý thu phí du khách trái quy định, khiến dư luận không khỏi đặt dấu hỏi lớn về tính minh bạch và trách nhiệm quản lý. Du khách hụt hẫng, người dân địa phương loay hoay với sinh kế bị ảnh hưởng, câu chuyện về Trạm đèn biển Kê Gà đang trở thành một vết gợn buồn giữa bức tranh du lịch biển đầy nắng gió.

Trong nhiều năm qua, hải đăng Kê Gà không chỉ là một cột mốc hàng hải quan trọng mà còn là điểm đến hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp kiến trúc độc đáo và khung cảnh hoang sơ, hùng vĩ. Mỗi ngày vào các dịp lễ Tết, hàng trăm, thậm chí hàng nghìn lượt khách đổ về đây, háo hức chiêm ngưỡng ngọn đèn hơn trăm tuổi và ngắm toàn cảnh biển trời Hàm Thuận Nam từ trên cao. Thế nhưng, đằng sau vẻ đẹp lộng lẫy ấy là một "lệ phí" âm thầm, không giấy tờ, không hóa đơn, đeo bám du khách trong suốt một thời gian dài.

Người đàn ông mặc áo trắng không cho du khách vào tham quan với lý do bảo trì. Ảnh: Cẩm Viên.

Theo lời kể của nhiều người dân địa phương, đặc biệt là những người trực tiếp làm dịch vụ vận chuyển khách tham quan tại đây, mỗi lượt du khách ghé thăm Trạm đèn biển Kê Gà đều phải đóng 10.000 đồng tiền "dọn dẹp, vệ sinh". Điều đáng nói là khoản phí này được thu một cách tự phát, không có bất kỳ văn bản pháp lý nào cho phép.

Anh Nguyễn. H. T, một người dân sinh sống gần khu vực, cho biết sự việc này đã diễn ra "rất lâu từ trước đến nay, ngay cả người dân địa phương qua Trạm đèn biển Kê Gà vẫn phải đóng phí". Với khách lẻ, nhân viên đứng thu ngay cổng ra vào. Với khách đoàn số lượng lớn, ban quản lý thậm chí còn yêu cầu các chủ tàu thuyền chở khách thu tiền trước và nộp lại một lần cho Trạm đèn biển Kê Gà. Một quy trình ngầm, đầy khó hiểu, biến một di tích lịch sử công cộng thành nơi "kinh doanh” thiếu minh bạch, gây bức xúc lớn trong lòng du khách và người dân.

Trước những thông tin phản ánh từ báo chí, ngày 25/6/2025, Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Việt Nam – Bảo đảm an toàn hàng hải Nam Trung Bộ, với tư cách là đơn vị chủ quản, đã có động thái mạnh mẽ. Một văn bản chính thức được ban hành, yêu cầu Trạm trưởng Trạm đèn biển Kê Gà (Bình Thuận) phải "ngừng ngay việc thu phí dọn dẹp, vệ sinh đối với khách tham quan do hoạt động này chưa được cấp có thẩm quyền cho phép".

Văn bản, do Giám đốc Trần Quang Hùng ký, không chỉ yêu cầu chấm dứt hành vi thu phí trái phép mà còn nhấn mạnh sự cần thiết của việc "quán triệt nghiêm túc nội quy lao động và quy định quản lý, vận hành đèn biển". Đồng thời, Tổng công ty cũng yêu cầu kiểm điểm trách nhiệm cá nhân, tập thể liên quan và báo cáo kết quả thực hiện về Phòng Tổ chức – Hành chính trước ngày 27/6/2025.

Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Việt Nam – Bảo đảm an toàn hàng hải Nam Trung Bộ đưa ra văn bản sau phản ánh báo chí.

Động thái này được dư luận đánh giá cao, cho thấy sự vào cuộc kịp thời của cơ quan cấp trên nhằm chấn chỉnh tình trạng sai phạm, đảm bảo tính minh bạch, đúng quy định, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của du khách và uy tín của ngành hàng hải. Nhiều người kỳ vọng rằng sau quyết định này, Trạm đèn biển Kê Gà sẽ trở lại với đúng vai trò là một di tích văn hóa, một điểm tham quan thân thiện và dễ tiếp cận.

Không cho khách tham quan vì "Bảo trì"?

Thế nhưng, trái ngược với kỳ vọng về một sự chấn chỉnh và minh bạch, thực tế lại diễn ra một cách đầy bất ngờ và khó hiểu. Theo ghi nhận của phóng viên vào ngày 26/6, chỉ một ngày sau khi Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Việt Nam ban hành văn bản chấn chỉnh, Trạm đèn biển Kê Gà đã đóng cửa hoàn toàn. Lý do được đưa ra là "đang bảo trì".

Phóng viên đã đích thân đến tận nơi để ghi nhận. Lối chính dẫn vào Trạm đèn biển Kê Gà bị rào chắn bằng những khung sắt thô kệch, kèm theo một tấm biển nhỏ viết vội, dòng chữ "trơn trợt", cố tình gây khó khăn trong việc tiếp cận. Khi phóng viên cố gắng di chuyển bằng đường khác để lên Trạm đèn biển, đến gần cổng, một người đàn ông mặc áo đồng phục màu trắng, tự xưng là nhân viên Trạm, đã chặn lại và khẳng định: "Không được lên Trạm đèn biển Kê Gà vì lý do đang bảo trì".

Đường lên Trạm đèn biển Kê Gà bị rào lại. Ảnh: Cẩm Viên.

Sự trùng hợp về thời điểm đóng cửa – ngay sau khi vụ việc thu phí trái phép bị báo chí phản ánh và có lệnh chấn chỉnh – khiến không ít người hoài nghi về tính xác thực của lý do "bảo trì". Phải chăng, đây chỉ là một sự trùng hợp đến khó tin, hay là một động thái né tránh đầy toan tính, dùng lý do kỹ thuật để "cô lập" di tích không cho du khách tham quan, tránh sự giám sát của công chúng? Dư luận bắt đầu đặt câu hỏi, liệu việc "bảo trì" này sẽ kéo dài đến bao giờ, và liệu nó có thực sự cần thiết đến mức phải đóng cửa hoàn toàn một di tích quan trọng như vậy?

Việc Trạm đèn biển Kê Gà đột ngột đóng cửa đã gây ra không ít hệ lụy, mà trước hết là sự hụt hẫng và thất vọng tràn trề của du khách. Anh Nguyễn Đức Hiếu, một du khách từ nơi xa đến, ngậm ngùi chia sẻ: "Sai phạm là của công ty còn địa điểm du lịch lại là di tích cấp tỉnh thì phải mở cửa để khách du lịch có thể đến thăm quan, chớ không thể đóng cửa".

Đối với những người đã vượt hàng trăm, hàng nghìn cây số để đến với Kê Gà, việc không được đặt chân lên ngọn hải đăng lịch sử này không chỉ là sự tiếc nuối mà còn là cảm giác bị đánh lừa, bị tước đoạt một trải nghiệm quý giá. Nhiều đoàn khách phải quay đầu trong sự bất mãn, mang theo ấn tượng không mấy tốt đẹp về một điểm đến đang gặp vấn đề trong quản lý.

Hậu quả còn nặng nề hơn đối với những người dân địa phương, những chủ tàu thuyền, ghe vốn gắn bó và sống nhờ vào dịch vụ đưa đón khách tham quan hải đăng. Anh T. nói thêm, việc đóng cửa Trạm đèn biển Kê Gà đang "ảnh hưởng đến việc kinh doanh của họ".

Đây là những doanh nghiệp nhỏ, hợp pháp, có đăng ký kinh doanh, đóng bảo hiểm, đóng thuế nhà nước đầy đủ và tàu thuyền được kiểm định đúng quy định. Nguồn thu nhập chính của họ bỗng chốc bị cắt đứt một cách đột ngột và không rõ lý do, đẩy nhiều gia đình vào cảnh khó khăn, lo lắng về tương lai. Một bên là sự "bảo trì" mập mờ, một bên là hàng trăm cuộc sống đang chông chênh, mất phương hướng.

Du khách không được vào chỉ có thể đứng ngoài chụp hình. Ảnh: Cẩm Viên.

Càng đáng nói hơn khi việc đóng cửa này diễn ra chỉ vài ngày sau một sự kiện trọng đại đối với Hải đăng Kê Gà. Ngày 19/6/2025, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận đã ký Quyết định số 1125/QĐ-UBND, chính thức xếp hạng ngọn hải đăng Kê Gà là Di tích lịch sử – kiến trúc cấp tỉnh. Sau hơn 25 năm nỗ lực kiến nghị và hoàn thiện hồ sơ, công trình hơn 126 năm tuổi này cuối cùng đã được công nhận là di sản, mở ra hướng đi mới trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử tại địa phương.

Hải đăng Kê Gà, được người Pháp xây dựng từ năm 1897 và hoàn thành vào năm 1899, không chỉ đơn thuần là một công trình phục vụ hàng hải. Nó còn là một biểu tượng kiến trúc độc đáo, hiếm có với tòa tháp bát giác bằng đá hoa cương cao 35m, tổng chiều cao tính từ mặt biển là 65m và có bán kính chiếu sáng 22 hải lý, tương đương 40km. Đường lên đỉnh đèn gồm 184 bậc thang thép xoắn ốc, mang đến cho du khách cơ hội ngắm toàn cảnh biển trời Hàm Thuận Nam từ độ cao lý tưởng. Giá trị lịch sử, kiến trúc, và tiềm năng du lịch của ngọn hải đăng này là không thể phủ nhận.

Việc một di tích vừa được công nhận danh hiệu cao quý lại đột ngột đóng cửa, không rõ thời hạn, và với lý do gây tranh cãi, không chỉ là sự lãng phí tài nguyên du lịch mà còn là một dấu hiệu đáng lo ngại về công tác quản lý di sản. Một di tích đã được xếp hạng cần được bảo tồn, nhưng đồng thời cũng cần được mở cửa và phát huy giá trị để phục vụ cộng đồng, đặc biệt là khi nó đã trở thành một điểm đến quen thuộc và yêu thích của du khách.

Từ vụ việc thu phí trái phép cho đến động thái đóng cửa "bảo trì" đầy nghi vấn, Trạm đèn biển Kê Gà đang đứng trước một phép thử lớn về trách nhiệm và sự minh bạch của các đơn vị quản lý. Câu hỏi "Tại sao du khách vẫn chưa được thăm quan Trạm đèn biển Kê Gà?" vẫn lơ lửng, không có một lời giải đáp thỏa đáng từ phía Ban quản lý. Người dân và du khách đang chờ đợi một sự minh bạch thực sự, một hành động quyết liệt và kịp thời từ Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Việt Nam và chính quyền địa phương tỉnh Bình Thuận.

Việc bảo trì, nếu có, cần phải được thông báo rõ ràng về thời gian, lý do cụ thể và kế hoạch mở cửa trở lại để tránh gây hoang mang và thiệt hại cho ngành du lịch. Một di sản vừa được vinh danh không thể mãi mãi đóng cửa trong sự im lặng, bởi lẽ, giá trị của nó chỉ thực sự được phát huy khi cộng đồng được tiếp cận, trải nghiệm và cảm nhận.

Hy vọng rằng, ánh sáng từ ngọn hải đăng Kê Gà sẽ không chỉ dẫn lối cho tàu thuyền trên biển mà còn soi rọi sự thật, mang lại công bằng và trả lại vẻ đẹp vốn có cho một biểu tượng lịch sử đã ăn sâu vào tiềm thức của bao người.