Một trong những vấn đề quan trọng được đưa ra trong cuộc thảo luận này là việc tháo gỡ các vướng mắc trong việc thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu khoa học, giúp các cơ sở nghiên cứu bù đắp chi phí và tạo động lực cho các nhà khoa học.

Giáo sư Nguyễn Anh Trí, nguyên Viện trưởng Huyết học truyền máu Trung ương. Ảnh: Giang Huy (nguồn Vnexpress)

Giáo sư Nguyễn Anh Trí, nguyên Viện trưởng Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương, đã có những chia sẻ về tầm quan trọng của việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học. Theo ông, việc này không chỉ tạo ra nguồn kinh phí bổ sung cho các hoạt động nghiên cứu mà còn giúp đảm bảo đời sống và vị thế của nhà khoa học. Ông nhấn mạnh rằng trong bất kỳ ngành nghề nào, chỉ những người giỏi nhất mới chọn con đường nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, thu nhập và điều kiện làm việc của các nhà khoa học hiện nay đang gặp nhiều khó khăn, khiến họ khó có thể phát huy hết tài năng và năng lực. Do đó, việc đẩy mạnh thương mại hóa kết quả nghiên cứu sẽ giúp cải thiện đời sống của nhà khoa học, đồng thời mang lại lợi ích cho cộng đồng.

Những rào cản trong việc thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu

Tuy nhiên, giáo sư Nguyễn Anh Trí cũng chỉ ra rằng tại Việt Nam, việc thương mại hóa các sản phẩm nghiên cứu khoa học vẫn còn nhiều hạn chế. Ông dẫn chứng về nghiên cứu thành công của Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương trong việc phát triển hệ thống phát hiện bất thường của hồng cầu trong quá trình truyền máu. Mặc dù sản phẩm này rẻ hơn so với các sản phẩm nhập khẩu và phù hợp với đặc điểm hồng cầu của người Việt, nhưng việc đưa sản phẩm này ra thị trường lại gặp nhiều khó khăn về thủ tục hành chính, khiến sản phẩm không thể được sản xuất rộng rãi.

Thủ tục hành chính cần cải thiện

Giáo sư Hoàng Văn Cường, nguyên Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế quốc dân, cũng đồng tình với quan điểm rằng thủ tục hành chính hiện nay quá rườm rà và không khuyến khích sự đổi mới và mạo hiểm trong nghiên cứu khoa học. Ông lấy ví dụ về ngành thăm dò dầu khí, nơi mà việc đầu tư vào nghiên cứu vẫn có thể xác định được tiềm năng, trong khi nghiên cứu khoa học không thể dự đoán trước được kết quả. Ông đề nghị bỏ tất cả các quy định liên quan đến đấu thầu trong lĩnh vực khoa học công nghệ để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc triển khai nghiên cứu.

Cần đơn giản hóa quy trình và rút ngắn thời gian

Một vấn đề khác được các đại biểu quan tâm là quy trình đăng ký sản phẩm khoa học công nghệ. Phó ban Dân nguyện Trần Thị Nhị Hà cho rằng cần có cơ chế để rút ngắn thời gian cấp bằng sáng chế và đơn giản hóa quy trình đăng ký lưu hành sản phẩm khoa học. Theo bà, thời gian cấp bằng sáng chế nên được rút ngắn tối đa xuống còn 3 năm, trong đó quá trình thẩm định không quá 12 tháng. Bà cũng cho rằng các sản phẩm khoa học thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau hiện nay phải trải qua nhiều quy trình hành chính phức tạp, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc hoàn thiện hồ sơ.

Tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo

Các ý kiến từ các đại biểu Quốc hội đều thống nhất rằng cần có những thay đổi mạnh mẽ trong cơ chế và chính sách để khuyến khích thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu khoa học. Việc cải thiện thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian cấp phép và tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi sẽ giúp thúc đẩy đổi mới sáng tạo, giúp Việt Nam hội nhập và phát triển trong kỷ nguyên số. Hơn nữa, việc kết nối giữa các nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và cơ quan nhà nước cũng cần phải được chú trọng hơn, nhằm đảm bảo rằng các kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng rộng rãi và mang lại lợi ích thiết thực cho nền kinh tế quốc gia.

Phiên thảo luận đã mở ra những cơ hội và thách thức lớn cho sự phát triển khoa học công nghệ tại Việt Nam. Điều quan trọng là các cơ chế, chính sách sắp tới cần phải tháo gỡ được các rào cản và tạo ra động lực mạnh mẽ để các nhà khoa học có thể sáng tạo, nghiên cứu và chuyển giao các kết quả khoa học vào thực tiễn, góp phần vào sự phát triển của đất nước.