Ảnh minh họa. Nguồn: ITN

Nhiều bạn trẻ ở độ tuổi này rơi vào những thói quen tiêu cực như sử dụng thuốc lá điện tử, đi chơi về muộn, giao du với bạn xấu, hoặc có phản ứng tiêu cực với cha mẹ. Đối mặt với điều này, nhiều phụ huynh cảm thấy bất lực, không biết làm thế nào để con nghe lời mà không áp đặt. Vậy cha mẹ Việt Nam nên dạy con như thế nào để vừa định hướng đúng đắn vừa giúp con phát triển một cách lành mạnh?

Một sai lầm phổ biến của nhiều bậc phụ huynh là cố gắng áp đặt suy nghĩ của mình lên con cái mà không thực sự lắng nghe con. Cha mẹ có thể cho rằng mình đã trải nghiệm nhiều hơn và biết điều gì là tốt nhất, nhưng nếu chỉ ra lệnh mà không giải thích hợp lý, con cái sẽ có xu hướng phản kháng mạnh mẽ. Thay vì cấm đoán một cách vô lý, cha mẹ nên đặt mình vào vị trí của con, tìm hiểu nguyên nhân đằng sau hành động của con và cùng con thảo luận để tìm ra giải pháp hợp lý. Khi cha mẹ thể hiện sự tôn trọng và sẵn sàng lắng nghe, con sẽ cảm thấy được thấu hiểu và dễ tiếp thu lời khuyên hơn.

Nhiều phụ huynh chọn cách kiểm soát con một cách chặt chẽ, từ việc đi đâu, làm gì, gặp ai, cho đến giờ giấc về nhà. Tuy nhiên, việc kiểm soát quá mức có thể khiến con cảm thấy bị bó buộc, từ đó dẫn đến phản ứng tiêu cực như nói dối hoặc cố tình làm trái ý cha mẹ. Thay vì kiểm soát, cha mẹ nên tạo dựng lòng tin bằng cách lắng nghe con một cách chân thành, không phán xét hay trách móc ngay khi con phạm sai lầm. Hãy đặt ra những quy tắc rõ ràng nhưng cũng cho con một không gian riêng để con có thể phát triển độc lập. Khi con cảm thấy được tin tưởng, con sẽ tự giác hơn trong việc điều chỉnh hành vi của mình.

Khi phát hiện con dùng thử thuốc lá điện tử hoặc chơi với bạn xấu, nhiều cha mẹ lập tức la mắng hoặc đe dọa hình phạt để răn đe. Tuy nhiên, cách này không thực sự giúp con hiểu vấn đề mà chỉ khiến con cảm thấy bị áp lực và tìm cách che giấu hành vi của mình. Thay vì đe dọa, cha mẹ có thể giúp con hiểu rõ hậu quả của những hành động này bằng cách cùng con tìm hiểu tác hại thực sự của thuốc lá điện tử, các nguy cơ từ những mối quan hệ xấu, hoặc rủi ro khi đi chơi khuya. Khi con hiểu lý do đằng sau những quy tắc của cha mẹ, con sẽ có xu hướng tự bảo vệ bản thân thay vì chỉ tuân theo vì sợ bị phạt.

Ảnh minh họa: ITN

Một trong những lý do khiến các bạn trẻ dễ sa vào tệ nạn là do thiếu sự quan tâm từ gia đình hoặc không có một môi trường sinh hoạt lành mạnh. Nếu cha mẹ chỉ tập trung vào việc trách móc con khi con mắc lỗi mà không xây dựng một môi trường tích cực, con sẽ dễ tìm đến những ảnh hưởng xấu từ bên ngoài. Cha mẹ nên khuyến khích con tham gia các hoạt động ngoại khóa, thể thao, nghệ thuật hoặc công việc thiện nguyện để con có thêm cơ hội phát triển bản thân và mở rộng mối quan hệ với những người bạn tốt. Khi con có những hoạt động tích cực để theo đuổi, con sẽ ít có thời gian và nhu cầu tìm đến những thói quen tiêu cực.

Đôi khi, dù cha mẹ đã cố gắng lắng nghe và dạy bảo, con vẫn có thể có những phản ứng tiêu cực như to tiếng, cãi lại hoặc cố tình làm trái ý cha mẹ. Trong những tình huống này, việc nổi nóng hoặc trừng phạt ngay lập tức có thể khiến tình hình tệ hơn. Thay vào đó, cha mẹ nên giữ bình tĩnh, lắng nghe con để hiểu rõ nguyên nhân sâu xa của sự phản kháng. Có thể con đang cảm thấy áp lực học tập, bị ảnh hưởng từ bạn bè, hoặc đơn giản là muốn được cha mẹ công nhận. Khi cha mẹ phản ứng bằng sự kiên nhẫn và thấu hiểu, con sẽ có xu hướng mở lòng và dần điều chỉnh hành vi của mình.

Trẻ em học hỏi từ những hành động của cha mẹ nhiều hơn là từ lời dạy. Nếu cha mẹ muốn con mình có lối sống lành mạnh, hãy thể hiện điều đó qua chính cách sống của mình. Một người cha hay hút thuốc nhưng lại cấm con thử thuốc lá sẽ khó có thể thuyết phục con nghe theo. Một người mẹ luôn nổi nóng khi gặp chuyện không vừa ý sẽ khó dạy con cách kiểm soát cảm xúc. Hãy trở thành tấm gương tốt bằng cách thể hiện những giá trị mà cha mẹ muốn con noi theo: sự tôn trọng, tính kỷ luật, lòng kiên nhẫn và tinh thần trách nhiệm. Khi con nhìn thấy những điều này trong chính gia đình mình, con sẽ có xu hướng áp dụng vào cuộc sống của bản thân.

Nuôi dạy một đứa trẻ trong độ tuổi từ 15-18 chưa bao giờ là điều dễ dàng, đặc biệt là khi các em đang trong giai đoạn hình thành cá tính và dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh. Tuy nhiên, thay vì chỉ quát mắng hoặc kiểm soát chặt chẽ, cha mẹ nên học cách thấu hiểu, xây dựng sự tin tưởng và đồng hành cùng con. Bằng cách giữ bình tĩnh, tạo môi trường tích cực, giúp con hiểu hậu quả của hành động và làm gương bằng chính cách sống của mình, cha mẹ có thể giúp con trưởng thành một cách lành mạnh, tránh xa những thói quen tiêu cực và phát triển thành một người có trách nhiệm với bản thân và xã hội.