Đúng như câu châm ngôn từ thời Phục hưng “Họa sĩ luôn tự họa chính mình”, bên cạnh những bức chân dung đơn giản, họa sĩ ở các thời đại luôn để lại chữ ký đặc biệt, bí mật vẽ chính mình vào tác phẩm theo những cách khác lạ.

Hai xu hướng “giấu mình” xuất hiện từ thời Phục hưng. Ở Italy, các họa sĩ thường tự họa chân dung mình với đôi mắt hướng ra người xem ở góc bên phải tác phẩm. Bên cạnh đó, các họa sĩ ở phương Bắc lại thể hiện tay nghề qua những nét biểu tượng dày đặc và tỉ mỉ. Những nét vẽ tự họa trong tranh sơn dầu thường bị bóp mèo trên các bề mặt phản chiếu như gương.

Ngày nay, hiện tượng này vẫn xuất hiện trong giới nghệ thuật. Dưới đây là 8 tác phẩm “lấp ló” hình ảnh người họa sĩ.

Chân dung Arnolfini của Jan van Eyck (1434)

Bức chân dung đám cưới xa hoa của Jan van Eyck được đánh giá bí ẩn nhất trong lịch sử nghệ thuật phương Tây, khắc họa rõ nét biểu tượng của sự giàu có. 

Điểm đặc biệt là chiếc gương lồi nhỏ phía sau cặp vợ chồng mới cưới. Trong gương còn có hai bóng người bước vào phòng và rõ ràng hành động giơ tay lên của chú rể là để đáp lại họ. 

Bức họa Jan van Eyck. Ảnh: Wikimedia Commons

Ngoài ra, ngay phía trên bức gương là dòng chữ hoa mỹ “Jan van Eyck đã ở đây”. Liệu có phải hai người đàn ông trong gương chính là họa sĩ và trợ lý của ông? Cho tới giờ, đây vẫn là một trong những bí ẩn lớn nhất trong lịch sử nghệ thuật.

“The School of Athens” của Raphael (1509-11)

Bức bích họa nổi tiếng trên tường Điện Tông Tòa được coi là một kiệt tác của Chủ nghĩa kinh điển, ca tụng triết học. Trong sảnh đá cẩm thạch hình vòm với các cột chống và trần nhà bằng gỗ có nhiều nhà vĩ nhân vĩ đại như Pythagoras, Ptolemy.

Ảnh: Wikimedia Commons

Theo họa sĩ người Ý Giorgio Vasari, Raphael đã khắc họa những người cùng thời mình như những triết gia: Bramante tượng trưng cho Euclid hoặc Archimedes với hình ảnh cúi xuống bảng đen, Leonardo da Vinci được gắn với hình mẫu Plato, và Michelangelo là “đại diện” của Heraclitus.

Phía bên phải bức tranh, bên cạnh Ptolemy và Zoroaster chính là khuôn mặt tò mò đang ló ra từ phía sau của Raphael.

“The Last Judgment” của Michelangelo (khoảng 1536-41)

Câu chuyện Michelangelo thực ra không thích vẽ trên trần Nhà nguyện Sistine ở Vatican khá phổ biến. Trong một bài thơ viết cho bạn năm 1509, Michelangelo đã phàn nàn về việc nằm ngửa trong nhiều giờ: “Khi giơ cây cọ lên, màu luôn nhỏ xuống, mặt tôi cứ như cái sàn nhà lòe loẹt vậy!”

Ở giữa bức tranh, Michelangelo khắc họa mình trở thành vị thánh tử đạo với khuôn mặt không có mắt, bộ da trống rỗng trơn tuột trên tay Thánh Bartholomew. Michelangelo trong tranh đang chờ đợi xem liệu ông sẽ được đưa lên thiên đàng hay đày xuống địa ngục sau thử thách cam go về đức tin.

Ảnh: Wikimedia Commons

“David with the Head of Goliath” của Caravaggio (1609-10)

Trước khi qua đời ở tuổi 38, Caravaggio không ít lần tự họa bản thân, đặc biệt là dưới hình ảnh thần rượu vang Hy Lạp, Bacchus.

Vào năm cuối đời, ông quyết định khắc họa mình qua hình ảnh chiến lợi phẩm - đầu người khổng lồ Goliath - của người chăn cừu David. Tuy nhiên, thay vì vẻ mặt mãn nguyện với chiến thắng đánh bại Goliath của mình, David có vẻ mặt trầm ngâm pha chút hối hận và buồn bã. Các nhà nghiên cứu phỏng đoán David là hình mẫu Cecco, trợ lý ,cũng là người tình có ý đồ của Caravaggio.

Ảnh: Wikimedia Commons

“Still Life with Cheeses, Almonds and Pretzels” của Clara Peeters (ca. 1615)

Bên ngoài dáng vẻ đơn giản của tranh tĩnh vật Hà Lan là những suy ngẫm phức tạp về nhân sinh. Mặc dù có nhiều khó khăn trong việc tiếp cận nghệ thuật của các họa sĩ nữ, phụ nữ ở thế kỷ 17 phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực này. Clara Peeters là một hình mẫu tiêu biểu.

Những bàn ăn xa hoa với hàu, bánh nướng, trái cây trên đĩa vàng, bạc là những gì thường xuất hiện trong tranh tĩnh vật thời xưa của Hà Lan. Tuy nhiên, khác với nhiều họa sĩ thời đó, Peeters ưa thích cách vẽ khiêm tốn với những món ăn của người nông dân như pho mát, bơ, bánh mì.

Ảnh: Wikimedia Commons

Trong hình ảnh phản chiếu của nắp cốc là bức chân dung tự họa của Peeters đã bị biến dạng một cách hoàn hảo theo đường cong của vật thể. Ngoài ra, người nghệ sĩ cũng đã khắc tên mình lên con dao cắt bơ bằng bạc.

“The Coronation of the Emperor Napoleon I and the Crowning of the Empress Joséphine in Notre-Dame Cathedral on December 2, 1804” của Jacques-Louis David (1806-07)

Trong lịch sử cách mạng Pháp, Jacques-Louis David là một nhân vật thú vị, vẫn luôn trung thành với Napoléon sau chiến tranh. Ông là họa sĩ và nhà tuyên truyền cao cấp của hoàng gia.

Năm 1804, David được Napoléon ủy quyền khắc họa lại lễ đăng quang sang trọng. Bức tranh lịch sử hoành tráng, truyền tải thông điệp chính trị, quyền lực một cách mạnh mẽ.

Hiện nay, tác phẩm khổng lồ là điểm nổi bật trên sảnh đường của Bảo tàng Louvre, mang lại cảm giác các nhân vật trong tranh như người thật. 

Trong bức tranh này, David tự tìm chỗ trong rạp hát cho mình ở khu vực trên cao, giữa khung cảnh mọi người đều khoác lên trang phục hoàng gia, quý tộc như nhung, lông thú hay vải vastin. Thực tế, David đã có mặt tại lễ đăng quang tại Nhà thờ Đức Bà.

Ảnh: Wikimedia Commons

 “The Little One Is Dreaming, Étude,” của Paul Gauguin (1881)

Cuộc sống của họa sĩ theo trường phái hiện đại và ấn tượng thường gắn bó với các quán cà phê, quán bar hay công viên ở Paris. Chuyện họ tự họa bản thân trong tranh không là điều gì mới mẻ. Henri de Toulouse-Lautrec cũng không phải ngoại lệ với bức tranh Au Moulin Rouge (1892-1895) miêu tả chính mình,

Tuy nhiên, Paul Gauguin lại có hướng đi khác khi tự vẽ chân dung mình trong The Little One Is Dreaming, Étude. Trong tranh ông đang ngủ, bên cạnh còn có con búp bê jester đáng sợ, ám chỉ việc Gauguin gặp phải một ác mộng còn kinh khủng hơn bao giờ hết.

Ảnh: Wikimedia Commons

“Swimmers in the Lap Lane,” của Nicole Eisenman (1995)

Nicole Eisenman đã làm sống lại những thú vui của các họa sĩ hiện đại thế kỷ 19,20: khu vườn bia, bữa tiệc trong nhà kết hợp phong cách nghệ thuật - lịch sử.

Bạn bè, người yêu của Eisenman thường xuyên xuất hiện trong tranh của cô, song bản thân chính Eisenman lại hiếm khi tự họa mình. Trong tác phẩm “điên cuồng” với nhóm người bơi lội khỏa thân lao vào nhau, Eisenman nằm ngửa, thở hổn hển ở phía dưới bên phải. Đó là những đặc điểm không thể thiết trong tác phẩm của cô ấy: thú vị, đáng sợ và nóng bỏng.

Ảnh: Anton Kern Gallery