Tháng Mười, trời bắt đầu se se lạnh, một chút gió mùa, một chút mưa, là rươi về phố.

Trước đây, những tiếng rao rươi nằng nặng đặc trưng miền cửa biển “ Ai múa rưới raaa… muaaa...!” kéo dài trên phố khoảng này, thường là sau đấy gợi niềm nhớ nhung rươi da diết suốt cả năm trời. Giờ chẳng thấy mấy ai rao nữa. vắng tiếng rao cũng bớt vô số xôn xao lòng dạ. Sáng sớm đi qua chợ, thấy chỗ hàng tôm cá mấy thùng xốp trắng loe nghoe những rươi là rươi, thì biết đã vào mùa. Thì automatic nghĩ đến vỏ quýt, đến thì là, lá gừng, hành củ…v.v. Automatic tưởng tượng ra chả rươi, rươi kho, rươi hấp, rươi xào củ niễng, rươi nấu măng.

Trước đây, lại cũng trước đây nữa, rươi mặc định là chỉ mùa này mới có, và cũng chỉ có dăm ba ngày. Cho nên trong “ Món ngon Hà Nội”, nhà văn Vũ Bằng đã phải nhắn nhủ ngay rằng “Hỡi các bà nội trợ, đừng có lần chần lắm mà lỡ việc, vì rươi không phải ngày nào cũng có đâu. Cả một năm chỉ có mấy ngày có rươi thôi…”.Xin thưa lại với cụ, rươi đông lạnh thì có cả năm rồi ạ. Nhưng mà ai nói đến rươi đông lạnh chứ. Đã là đặc sản theo mùa, thì cũng cứ phải ăn lúc đúng vào mùa mới ngon.“đến mùa mà không được ăn thì như là người đàn bà đẹp đã để phí mất tuổi hoa, sau này sẽ nặng một niềm tiếc nhớ”, cũng lại nhà văn Vũ Bằng viết về rươi như thế.

Rồi vì thế, mùa rươi là cái mùa người ta tiếc nhớ thời gian hơi quá mức so với bình thường, bởi nó ngắn ngủi, nó ăm ắp nỗi gia đình thương mến, và nó… thơm lừng nữa. Cứ nghĩ đến món phổ thông nhất từ rươi, là món chả rươi, đã thấy vị giác bị kích thích mạnh thế nào. Món này chỉ cần hành lá, thì là ( theo kiểu Hà Nội. Hải Phòng có thể không cần thì là, nhưng dứt khoát phải có lá lốt, lá gừng), và thứ không thể thiếu ở bất cứ đâu với rươi, là vỏ quýt.

 Phải là vỏ quýt hôi để heo héo, thái li ti cho vào, vỏ quýt làm thơm lựng lên ngay khi chuẩn bị nguyên liệu. Rồi mấy quả trứng gà, mắm ngon, hạt tiêu, chút ớt, và rươi nữa, đương nhiên, trộn tất cả với nhau, đánh nhuyễn. Rồi rán lên, thế là mùi thơm sẽ nồng nàn mà bay ra tận đầu ngõ. Cuối phố Lò Đúc có hàng chả rươi bán quanh năm, đi qua chẳng mấy ai không xao xuyến, dù chẳng cần tinh mũi cũng biết đầy mùi bột mỳ lẫn vào hương vỏ quýt.

Rươi vào mùa là lúc căng mọng, mướt mát nhất. Mua về đổ ra chậu, dội nước nóng già, gọi là làm lông rươi, rồi đổ ra rá để ráo nước. Làm bao nhiêu món tùy sự khéo léo của người đầu bếp.

Tuy nhiên, ăn rươi cũng chẳng dễ, bởi rươi so với thực phẩm khác là khá đắt. Giá đầu mùa hiện là 450 nghìn đồng/ kg. Bà nội trợ nào mê văn cụ Vũ Bằng thường thì vẫn nghiến răng mua cho chồng con ăn vào đầu vụ. Không thì lại phải từ từ chờ ít cho rươi giảm giá chút ít mới dám ăn. Rươi lâu nay nuôi được, nên cũng chẳng hiếm hoi như trước, vụ rươi cũng dài ra chứ không chỉ mấy ngày.

Xưa kia người ta nói chỉ có Thanh Hà, Tứ Kỳ ( Hải Dương), Đông Triều ( Quảng Ninh), Kiến Xương ( Thái Bình ) có rươi. Giờ thấy nhiều nơi khác, cứ vùng cửa biển, là có rươi. Năm nay, chỉ riêngtỉnh Hải Dương, nghe nói có khoảng 400 ha thu hoạch được rươi ở các huyện Tứ Kỳ, Thanh Hà, Kim Thành, Kinh Môn, thành phố Chí Linh. Có một số vùng canh tác rươi tập trung như Tứ Kỳ (35 ha), Thanh Hà (32 ha). Hiệu quả kinh tế từ việc khai thác rươi mang lại đạt trung bình 8 - 10 triệu đồng/360 m2/năm… Dự kiến, vùng rươi tập trung ở huyện Tứ Kỳ có thể mở rộng lên 100 ha, vùng rươi ở huyện Thanh Hà có khả năng mở rộng thêm 60 ha trong những năm tới. Rươi sẽ không hiếm nữa.

Thế nhưng, dù nhiều hay ít, dù rươi đông lạnh có suốt năm, thì cái náo nức đầu mùa, trong cái lạnh nhẹ nhàng như một bài ca cũ trong kỷ niệm, vẫn là điều chẳng thể làm người ta tính toán hay hời hợt mà quay đầu khi thấy hàng rươi.

Thật đấy!