Biến đổi khí hậu đang ngày càng gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan, gây ra những thảm họa thiên nhiên khốc liệt trên toàn cầu. Phụ nữ và trẻ em gái, vốn là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất, đang phải gánh chịu những hậu quả nặng nề nhất từ các thảm họa này. Theo báo cáo mới nhất của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), hơn 1/3 số người phải di dời do thiên tai trong năm 2023 là phụ nữ và trẻ em gái.

Trước thực trạng đáng báo động này, UNFPA đã kêu gọi sự quan tâm đặc biệt đến ba vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ trong bối cảnh thiên tai hoành hành:

Nơi trú ẩn an toàn - Vấn đề sống còn của phụ nữ sau thiên tai

Mất nhà cửa là một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của thiên tai. Đối với phụ nữ, việc thiếu nơi trú ẩn an toàn không chỉ là vấn đề về chỗ ở mà còn liên quan trực tiếp đến sự an toàn về thân thể và tinh thần.

Năm 2023, hai thảm họa thiên nhiên lớn là trận động đất kép ở Syria và Thổ Nhĩ Kỳ hồi tháng 2 và bão Mocha đổ bộ vào Myanmar và Bangladesh tháng 5 đã khiến hàng triệu người mất nhà cửa. Trong số đó, phụ nữ chiếm tỷ lệ cao và phải đối mặt với nhiều nguy cơ như bạo lực giới, xâm hại tình dục, buôn bán người...

Tình nguyện viên UNFPA Yasmin Akhter

Mất nhà cửa vì động đất, Yasmin Akhter (Thổ Nhĩ Kỳ) buộc phải sống với chồng cũ vốn đã bạo hành cô. May mắn thay, UNFPA đã hỗ trợ cô và các con đến nơi trú ẩn an toàn. "Chúng tôi phải trốn cả trận động đất lẫn chồng tôi", Yasmin chia sẻ. Sau này, cô trở thành tình nguyện viên của UNFPA, giúp đỡ những phụ nữ tị nạn khác tìm đến "Ngôi nhà hòa bình" (Shanti Khana) - nơi từng che chở cho chính gia đình cô. "Tôi muốn giúp họ nhận thức được những mối nguy hiểm và cách tự bảo vệ mình", Yasmin nói.

Câu chuyện của Yasmin Akhter ở Thổ Nhĩ Kỳ là một minh chứng rõ nét. Sau khi mất nhà cửa do động đất, cô buộc phải quay về sống với người chồng cũ vốn đã bạo hành cô. Nhờ sự can thiệp kịp thời của UNFPA, Yasmin và các con đã được đưa đến nơi trú ẩn an toàn, đảm bảo sự an toàn cho cả gia đình.

Không chỉ cung cấp nơi ở, các trung tâm trú ẩn do UNFPA hỗ trợ còn cung cấp các dịch vụ thiết yếu khác như hỗ trợ tâm lý, tư vấn pháp lý, y tế... giúp phụ nữ vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống và tái hòa nhập cộng đồng.

Đảm bảo tiếp cận dịch vụ sinh nở an toàn - Bảo vệ sức khỏe bà mẹ và trẻ em

Thiên tai không làm ngừng quá trình sinh nở, nhưng lại đặt ra những thách thức to lớn đối với sức khỏe bà mẹ và trẻ em. Việc tiếp cận các dịch vụ y tế, đặc biệt là dịch vụ sinh nở an toàn, trở nên vô cùng khó khăn trong điều kiện thiếu thốn, cơ sở vật chất bị tàn phá.

Georgette và con trai Freddy đang chờ được khám tại Trung tâm y tế Maroalakely, nơi nhân viên UNFPA giúp đăng ký khai sinh cho cậu bé

Nasreen Faroug Balla ở Sudan đã phải vượt qua 3km đường ngập lụt để đến bệnh viện dã chiến của UNFPA sinh con. Georgette ở Madagascar cũng sinh con trong nhà tắm của một trường học được sử dụng làm nơi trú ẩn khi bão nhiệt đới Freddy ập đến.

Để đảm bảo an toàn cho phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh trong bối cảnh thiên tai, UNFPA đã và đang nỗ lực triển khai các hoạt động như:

• Thành lập các bệnh viện dã chiến, cung cấp dịch vụ y tế thiết yếu cho phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh.
• Đào tạo và hỗ trợ các nữ hộ sinh, cán bộ y tế cơ sở để họ có thể cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản ngay cả trong điều kiện khó khăn.
• Phối hợp với các tổ chức, chính quyền địa phương để đảm bảo phụ nữ mang thai được tiếp cận với thông tin, dịch vụ y tế kịp thời.

Duy trì tiếp cận thuốc tránh thai - Bảo vệ quyền và sức khỏe sinh sản:

Trong bối cảnh hỗn loạn do thiên tai, phụ nữ thường không thể mang theo những vật dụng thiết yếu, bao gồm cả thuốc tránh thai và băng vệ sinh. Việc thiếu tiếp cận với các biện pháp kế hoạch hóa gia đình có thể dẫn đến mang thai ngoài ý muốn, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe, tinh thần và tương lai của phụ nữ.

Gabdaibe Thibothe ở Chad, Adriana Martínez Echavarría ở Cuba là hai trong số rất nhiều phụ nữ gặp khó khăn trong việc tiếp cận thuốc tránh thai sau thiên tai. Nhận thức được điều này, UNFPA đã tích cực:

• Cung cấp thuốc tránh thai, băng vệ sinh và các vật dụng vệ sinh cá nhân cho phụ nữ tại các khu vực bị ảnh hưởng bởi thiên tai.
• Phối hợp với các cơ sở y tế để duy trì dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, đảm bảo phụ nữ có thể tiếp cận các biện pháp tránh thai phù hợp.
• Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình cho phụ nữ trong và sau thiên tai.

Lời kêu gọi hành động:

Tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu COP29, UNFPA đã kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới, các tổ chức quốc tế và cộng đồng chung tay hành động để bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái trước những tác động của thiên tai. Cụ thể, UNFPA đề xuất:

• Tăng cường hỗ trợ tài chính cho các quốc gia dễ bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu, đặc biệt là đầu tư vào các chương trình, dự án hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái.
• Đưa phụ nữ và thanh thiếu niên vào quá trình ra quyết định về ứng phó với biến đổi khí hậu ở tất cả các cấp.
• Nâng cao nhận thức cộng đồng về những thách thức mà phụ nữ và trẻ em gái phải đối mặt trong bối cảnh thiên tai, thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ.

Bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái trước thiên tai không chỉ là trách nhiệm của các chính phủ và tổ chức quốc tế mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội.

Bài báo này dựa trên thông tin từ UNFPA