Nuôi dạy một đứa trẻ xuất sắc không chỉ dừng lại ở việc đạt thành tích học tập vượt trội, mà còn cần phải có trí tuệ cảm xúc cao và biết cách giao tiếp – đây là những yếu tố quan trọng nhất được hình thành trong thời thơ ấu.

Có một bà mẹ dẫn con trai đi ra ngoài, trên đường gặp một người hàng xóm. Người hàng xóm thấy đứa trẻ liền hứng thú hỏi: “Con yêu, con thật hạnh phúc, trong nhà ai cũng yêu thương con. Vậy con thích ai nhất trong gia đình?”. 

Cậu bé trả lời: “Con thích mẹ nhất, thứ hai là ba, thứ ba là bà ngoại”. Người hàng xóm tiếp tục hỏi: “Tại sao vậy? Trước đây con nói thích bà ngoại nhất mà? Sao bây giờ bà ngoại lại đứng thứ ba?”.

Cậu bé suy nghĩ một lúc rồi nói: “Ba tan làm về chơi với con, chúng con chơi rất vui, còn bà ngoại lúc nào cũng cấm con làm cái này, không cho làm cái kia”. Nghe đến đây, người mẹ liền ngồi xuống và chia sẻ với con. 

Thứ nhất, chị khẳng định tình cảm của con: “Con xếp mẹ ở vị trí đầu tiên, mẹ rất vui, nhưng suy nghĩ của con vừa rồi là không đúng”. 

Thứ hai, chị giải thích lý do: “Vì ba mẹ, ông bà nội, ông bà ngoại – tất cả chúng ta đều là một gia đình yêu thương nhau, ai cũng rất yêu con. Con không nên xếp hạng ai là người được yêu thích nhất, thứ hai hay thứ ba. Điều này sẽ khiến người khác cảm thấy con không yêu họ đủ, và họ sẽ buồn”. 

Thứ ba, chị đưa ra giải pháp: “Mỗi người có cách bày tỏ tình yêu thương khác nhau. Con không thể chỉ vì ai đáp ứng nhu cầu của con hay làm con vui mà thích người đó. Nếu con không thích việc bà ngoại luôn cấm con làm nhiều thứ, con có thể nói thẳng suy nghĩ của mình với bà. Hoặc con có thể tự đặt ra một mục tiêu và nhờ bà giúp con thực hiện nó. Như vậy, con sẽ không cảm thấy khó chịu nữa”. 

Ảnh minh hoạ

Từ đó trở đi, mỗi khi cậu bé gặp câu hỏi “Con thích ai nhất trong gia đình?”, cậu đều trả lời: “Con yêu tất cả mọi người”. Câu trả lời này khiến cả gia đình rất hài lòng.

Đây là gì? Đây chính là ví dụ cho thấy môi trường gia đình quyết định chất lượng sự trưởng thành của một đứa trẻ.

Nếu bạn muốn con trở thành một người có trí tuệ cảm xúc cao và biết cách giao tiếp, thì bạn nhất định phải có khả năng dẫn dắt con phát triển trí tuệ cảm xúc.

Đặc biệt là khi con đối mặt với câu hỏi “Con thích ai nhất”, đó chính là thời điểm bạn cần thể hiện khả năng dẫn dắt trí tuệ cảm xúc.

Tất nhiên, câu trả lời “Con yêu tất cả mọi người” là câu trả lời hoàn hảo nhất, nhưng làm sao để giúp con trả lời một cách tốt nhất?

01Chú trọng việc nuôi dưỡng giá trị

- Khi cần dạy dỗ thì nhất định phải dạy dỗ sớm

Có một bà mẹ đã làm nội trợ suốt 10 năm. Trong suốt thời gian này, chị luôn tiết kiệm, dành những điều tốt nhất cho hai cô con gái của mình.

Thế nhưng, khi các con còn nhỏ, chưa có vấn đề gì liên quan đến việc học, chị chỉ dành cả ngày để chơi với các con, nên chưa bộc lộ nhiều mâu thuẫn hay vấn đề. Nhưng khi con gái lớn vào tiểu học, cộng với việc trong mầm non không được học kiến thức, bị muộn trong việc khai sáng, nên con chị luôn thuộc nhóm yếu kém trong lớp. Giáo viên thường xuyên mời chị đến trao đổi vì con không theo kịp việc học.

Lâu dần, nỗi lo lắng không thể kiểm soát được, và chị suốt ngày chỉ biết phê bình, trách móc con. Đứa trẻ thì mang tư tưởng “ai chiều mình thì mình gần gũi người đó”. Và thời gian đó, tình cờ lại là giai đoạn bà nội cùng sống chung với gia đình trong vài năm. Mỗi khi con đòi gì, bà nội đều không tiếc lời chiều chuộng và mua sắm đủ mọi thứ.

Thế là giữa chị và con gái lớn diễn ra một cuộc đối đầu kéo dài. Mỗi khi chị phê bình con, cô bé lại vội vàng đến bên bà nội và luôn nói “con yêu bà nhất”. Thậm chí còn cãi lại mẹ: “Con lớn lên là nhờ công bà vất vả chăm sóc con”.

Nhìn thái độ kiêu ngạo của con, người mẹ cảm thấy tổn thương, và quyết định giao con hoàn toàn cho bà nội chăm sóc. Nhưng chỉ sau chưa đầy một tháng, bà nội đã gọi điện hối thúc chị quay về nhà.

Chuyện gì đã xảy ra? Hóa ra, sau khi bà nội chính thức đảm nhận việc chăm sóc cháu, bà không thể đáp ứng nổi những đòi hỏi hàng ngày, về chi phí và cả những thói quen xấu của cô bé. Nhiều yêu cầu bị từ chối, và nhiều thói xấu cũng bị phê bình.

Lúc đó, cô bé trở nên khó chịu, không dám về nhà mỗi khi phạm lỗi và kể với nhiều người thân rằng “bà nội bắt nạt cháu, cháu không dám về, cháu phải đợi mẹ về bảo vệ cháu”. Những lời này đến tai bà nội, khiến bà khóc rất nhiều, và cũng không còn muốn chăm sóc cháu nữa.

Câu chuyện này cho chúng ta thấy rằng: So với thành tích, giá trị quan của con trẻ mới là điều cần được chú trọng nhất.

Nếu con bạn có suy nghĩ “ai chiều chuộng và đáp ứng nhu cầu của con thì con sẽ thích người đó”, thì các bậc cha mẹ cần nhớ rằng: loại tình cảm này, thà không có còn hơn. Bởi lẽ, về bản chất, đây là một suy nghĩ có vấn đề, và cần phải được giáo dục kỹ lưỡng, nếu không đứa trẻ sẽ trở thành một người vô ơn, bị mọi người xa lánh sau này.

02Giữ đúng tâm lý yêu thương con cái

- Không nên có câu hỏi “con thích ai nhất”

Có người nói rằng giáo dục nên là một “âm mưu” của ba và mẹ để yêu thương con cái. Nhưng “âm mưu” này không chỉ là của ba và mẹ, mà còn cần sự điều chỉnh tâm lý của tất cả các thành viên trong gia đình, bao gồm ông bà nội, ngoại.

Nếu môi trường con cái lớn lên luôn xoay quanh câu hỏi “Con thích ai nhất?”, thì từ nhỏ con sẽ hình thành nhận thức sai lầm: “Mình thích ai nhất” và “Mình không thích ai”.

Một bà mẹ chia sẻ kinh nghiệm của mình: Đừng bao giờ hỏi con câu “Con thích ai nhất”. Nếu không, đến lúc con suốt ngày đem câu hỏi “mình thích ai, không thích ai” ra nói thì sẽ có lúc bạn phải khóc.

Một người mẹ từng rất đam mê công việc, sau khi sinh con gái đầu lòng chưa lâu, chị đã vội quay lại làm việc. Con gái được giao cho ông bà nội chăm sóc. Dù cả gia đình ở chung một mái nhà, nhưng do tính chất công việc, chị phải rời nhà sớm, về nhà muộn, và dù đã về nhà vẫn còn phải tiếp tục công việc.

Thời gian trôi qua, chị nhận ra con gái ngày càng ít gần gũi với mình. Một buổi tối, sau khi hoàn thành công việc, chị nghe thấy ông bà nội đang trêu chọc cháu gái.

Ông nội hỏi: “Ông với bà, con thích ai nhất?”. Con gái nghĩ một lúc rồi trả lời: “Con thích cả hai”. Ông nội không dừng lại, tiếp tục hỏi: “Nhưng ai là người con thích nhất?”. 

Cô bé nhìn cả hai bên, tỏ vẻ bối rối. Bà nội cũng hưởng ứng: “Đúng vậy, ai là người con thích nhất?”.

Sau vài giây suy nghĩ, cô bé cuối cùng chỉ vào bà nội. Bà cười đầy tự mãn, trong khi ông nội đùa rằng: “Ông buồn quá, bao nhiêu thứ tốt đều để dành cho con”. 

Nhận ra “chiến thuật” này, sau khi mối quan hệ giữa chị và con gái đã được cải thiện, chị cũng thử hỏi câu tương tự khi có mặt ba: “Mẹ với ba, con thích ai nhất?”.

Nhìn vào món đồ chơi mới mà mẹ vừa mua, cô bé nhanh chóng trả lời: “Con thích mẹ nhất, mẹ là tuyệt nhất!”.

Trong khoảng thời gian sau đó, ông bà nội, ba mẹ đều dùng cách thỏa mãn ngắn hạn để trở thành “người chiến thắng” trong câu hỏi “Con thích ai nhất?”. Và kết quả là, cô bé đã sớm phát triển tính cách “ai làm mình hài lòng thì mình thích người đó”, và “chỉ cần một lần không đáp ứng nhu cầu của mình thì sẽ quên hết mọi thứ tốt trước đó”.

Có lần, chỉ vì không được mua đôi giày mình thích, cô bé liền tỏ thái độ kiêu căng, quát lên với mẹ: “Con ghét mẹ, con muốn ở với bà, con thích bà nhất!”. 

Chính vào khoảnh khắc đó, đau lòng vì câu nói của con, người mẹ mới nhận ra tầm quan trọng của môi trường mà con đang lớn lên.

03Lời nói không nên quá tuyệt đối

- Hãy biết cách để lại không gian cho sự giao tiếp

Môi trường gia đình chính là nền tảng giáo dục đầu tiên cho con trẻ. Bạn muốn con trở thành người như thế nào, hãy để con sống trong một môi trường như thế.

Giống như những đứa trẻ lớn lên trong môi trường có câu hỏi “Con thích ai nhất”, suy nghĩ của chúng cũng sẽ thường xuyên xoay quanh “ai đối xử tốt với mình” hay “ai đáp ứng nhu cầu của mình”.

Lời nói chính là một nghệ thuật. Ngay cả người lớn đôi khi cũng không thể làm chủ hoàn toàn, chỉ cần một chút sơ suất là có thể sa vào bẫy của ngôn từ.

Có một cô bé từ nhỏ đã được cha mẹ đặt nhiều kỳ vọng. Mẹ hy vọng con gái sẽ thành thạo nhiều kỹ năng, nên đã mua một cây đàn piano đắt tiền để trong nhà. Ba cũng cho rằng, học thêm một kỹ năng sẽ mở ra nhiều cơ hội hơn, vì vậy luôn ủng hộ việc rèn luyện tài năng của con.

Tuy nhiên, con đường thành công không hề dễ dàng. Khi yêu cầu ngày càng cao, và cô bé bị buộc phải luyện đàn cho đến khi thành thạo, cô bé bắt đầu cảm thấy chán nản.

Mỗi khi ngồi vào đàn, cô lại cau có nói: “Ngày nào cũng phải tập đàn, chán chết đi được”. 

Ban đầu, để khích lệ con, ba mẹ luôn động viên: “Con làm tốt lắm, con nhìn mà xem, tư thế của con khi đánh đàn thật đẹp. Sau này, nếu không tìm được việc, làm giáo viên dạy piano cũng rất tuyệt vời, vừa thanh lịch vừa được mọi người ngưỡng mộ”.

Nhưng sau một thời gian dài động viên mà không thấy con tiến bộ, mẹ đã quyết định thử một cách khác: “Con thực sự có năng khiếu học đàn, ba mẹ rất sẵn lòng đầu tư cho con. Nhưng nếu con không muốn học nữa, chúng ta sẽ tặng cây đàn này cho bạn nhỏ nào yêu thích và muốn học đàn”. 

Không ngờ, cô bé nghe xong liền nhanh chóng đồng ý và nói: “Con đang mong điều đó đây! Mau đem nó đi đi, con nhìn là đã thấy phiền rồi”. 

Trong cuộc sống cũng vậy, mỗi khi con cãi lời, mẹ thường có thói quen nhắc nhở: “Con không nghe lời, mẹ sẽ không yêu con nữa.” Hoặc: “Nếu con không thích, mẹ sẽ vứt nó đi, và sẽ không mua nữa”. 

Và mỗi lần như vậy, con bé đều thuận theo mà nói: “Không yêu thì thôi!”, “Vứt thì vứt!”, “Không mua thì không mua!”. 

Thực tế, câu hỏi “Con thích ai nhất?” cũng tương tự như vậy.

Câu trả lời “Con thích tất cả mọi người” nghe có vẻ hoàn hảo, nhưng bản chất của câu hỏi này chỉ nhằm thỏa mãn nhu cầu được chú ý của người lớn.

Một bà mẹ chia sẻ, khi con gái nhỏ chào đời, con gái lớn thường hỏi chị: “Mẹ ơi, giữa con và em, mẹ thích ai hơn?”. Chị trả lời: “Mẹ thích cả hai, vì cả con và em đều là một phần của mẹ”. 

Rõ ràng, câu trả lời này không làm cô bé hài lòng. Cô bé tiếp tục nói: “Không được, mẹ phải chọn một người”. Nếu chị không chọn, con sẽ cứ như một con ruồi vo ve bên tai chị, không cho phép chị nói câu “Mẹ thích cả hai”.

Dần dần, chị cảm thấy mệt mỏi và ra lệnh: “Mẹ đã nói là mẹ thích cả hai rồi, được chưa? Chấm dứt câu hỏi này, và đừng bao giờ hỏi nữa”. 

Sau đó, con thực sự không hỏi lại câu hỏi đó nữa, nhưng khoảng cách giữa chị và con lại ngày càng xa. Chị hỏi con lý do, và con vừa khóc vừa nói: “Mẹ không yêu con nữa, mẹ chỉ yêu em thôi”. 

Sau khi nhận ra rằng lời nói không nên quá tuyệt đối, chị đã xin lỗi con và bảo con hỏi lại câu hỏi “Mẹ thích ai nhất?”.

Lần này, chị trả lời: “Mẹ yêu con cũng như cách con yêu mẹ vậy. Và mẹ cũng yêu em con như thế. Các con yêu mẹ bao nhiêu, mẹ cũng yêu các con bấy nhiêu”. 

Từ đó, hai chị em dường như càng gần gũi hơn. Khi chị nói: “Ai giúp mẹ lấy cái cốc nước?”, cả hai đều tranh nhau đưa cho mẹ. Khi chị rủ ai đó đi cùng mình lấy đồ, các con đều hăng hái nói: “Con! Con!”.

Đây chính là: Để lại không gian giao tiếp.

Có một thực tập sinh ở công ty nọ, rất tài năng, và sếp cũng có ý định nâng đỡ cô ấy. Nhưng khi sếp hỏi: “Em thấy ý tưởng của phòng thiết kế thế nào?”, cô ấy vì muốn thể hiện mình nên đã liệt kê hết những điểm yếu của mọi người.

Cuối cùng, dù cô ấy đã thành công qua buổi đánh giá để trở thành nhân viên chính thức, nhưng sự nghiệp của cô ấy tại công ty cũng chỉ dừng lại ở đó, không có nhiều cơ hội thăng tiến.

Giải thích của sếp là: “Nói rõ vấn đề là điều tốt, nhưng khả năng dẫn dắt mọi người thay đổi kết quả mới là tài năng thật sự. Công ty cần nhân tài, nhưng điều chúng tôi thiếu nhất là những người có khả năng đoàn kết và lãnh đạo”. 

Qua ví dụ này, chúng ta cũng có thể thấy rằng câu hỏi “Con thích ai nhất?” cũng tương tự.

Khi còn nhỏ, câu trả lời “Con thích tất cả” giúp trẻ nhận thức về tình yêu. Nhưng khi lớn lên, trẻ cần sử dụng trí tuệ cảm xúc để tạo ra những cuộc trò chuyện có ý nghĩa hơn.

Chỉ có như vậy, trẻ mới thực sự trưởng thành thông qua lời nói.