PGS. TS Nguyễn Thị Hoài sinh năm 1977. Sau khi tốt nghiệp đại học Dược Hà Nội, chị chọn con đường nghiên cứu khoa học thay vì trở thành trình dược viên với thu nhập ở hàng top so với các ngành nghề khác. 31 tuổi bảo vệ luận án tiến sĩ với điểm tuyệt đối. 35 tuổi trở thành phó giáo sư trẻ nhất của Đại học Huế.

Sau đó, chị sang Nhật nghiên cứu sau tiến sĩ một năm tại Trường đại học Toyama. PGS. TS Nguyễn Thị Hoài là chủ nhiệm gần 10 đề tài cấp Bộ, khoảng 90 công trình nghiên cứu đăng trên các tạp chí khoa học, trong đó có trên 20 công trình công bố trên các tạp chí và hội nghị quốc tế chuyên ngành.

PGS. TS Nguyễn Thị Hoài.

Với đề tài “Nghiên cứu các cây thuốc của đồng bào Pa Cô - Vân Kiều ở miền Trung theo hướng tác dụng chống oxy hóa, diệt tế bào ung thư”, PGS Hoài đã điều tra thu thập được 102 cây thuốc được đồng bào Pa Cô - Vân Kiều ở miền Trung được sử dụng để chữa bệnh nhiều loại bệnh khác nhau. Xây dựng được bộ dữ liệu 14 cây thuốc liên quan đến tác dụng chống ung thư; bộ dữ liệu 16 cây thuốc liên quan đến tác dụng chống oxy hóa; sàng lọc tác dụng chống oxy hóa và diệt tế bào ung thư trong 30 cây thuốc khác. Quan trọng nhất là đã xác định hai cây thuốc có hoạt tính mạnh nhất để tiếp tục nghiên cứu thành phần hóa học và tác dụng sinh học đó là cây Bù dẻ tía với hoạt tính diệt tế bào ung thư và cây Mán đỉa với hoạt tính chống oxy hóa tốt.

Để thực hiện đề tài này, chị và các cộng sự đã cùng ăn, cùng ở nhiều ngày liền với bà con đồng bào dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa thuộc các huyện miền núi ở các tỉnh miền trung. Trước đó, qua giới thiệu của học trò và đồng nghiệp, chị biết đến bài thuốc gia truyền chữa ung thư của các ông lang bà mế người Pa Cô và đã đặt vấn đề nghiên cứu. Ngay từ bước khởi đầu, tìm cây thuốc đã là một câu chuyện dài. Theo nữ PGS: đây là bài thuốc gia truyền, vốn nổi tiếng từ lâu trong cộng đồng người Pa Cô. Nhiều người đã được chữa khỏi, họ mang ơn tái sinh đối với các thầy lang. Hàng năm họ trả ơn bằng tivi, vải vóc, xe đạp… Những thầy lang ở Pa Cô coi bài thuốc như một kế sinh nhai cả đời, cho nên họ không dễ dàng chia sẻ.

PGS. TS Nguyễn Thị Hoài (ngồi giữa) hướng dẫn sinh viên.

Từ một nhà khoa học chỉ thuần túy làm công tác nghiên cứu, giảng dạy, PGS Hoài đã phải vận dụng hết mọi khả năng dân vận, thậm chí nhờ bộ đội biên phòng phiên dịch bởi hai bên không cùng ngôn ngữ, nhờ hội phụ nữ, hội thanh niên nói giúp. Những thầy “thuốc thần bí” chỉ đồng ý cho chị mẫu cây thuốc khi có cam kết: nếu nghiên cứu thành công, sẽ quay lại hướng dẫn đồng bào Pa Cô trồng cây này trên diện rộng để xóa đói giảm nghèo. Sau đó, chị lại mất cả năm trời làm đi làm lại trong phòng thí nghiệm với những phân tích, nghiên cứu, sàng lọc. “Hôm nhận được kết quả, tôi vừa mở mail vừa khóc. Mừng quá bởi vì các hoạt chất tìm thấy trong cây thuốc có thể ức chế 70 tế bào ung thư, hơn nữa nó lại không có hại với tế bào thường”. Đề tài này là bước khởi đầu cho việc nghiên cứu các sản phẩm hỗ trợ trong điều trị ung thư và các bệnh liên quan đến tác dụng chống oxy hóa. “Chúng tôi mới bước những bước đầu tiên, bởi quá trình nghiên cứu rất dài. Như cây Trinh nữ hoàng cung từ lúc tìm ra cho đến khi đưa vào sản xuất là quá trình gần hai chục năm”, PGS Hoài cho biết.

Một số đề tài khoa học cấp bộ khác của PGS Hoài cũng được đánh giá rất cao, đó là nghiên cứu tác dụng ức chế phát triển tế bào ung thư từ các loài thuộc chi Hedyotis thuộc họ cà phê, đã được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm nghiên cứu trong thời gian gần đây, và được phát triển thành sản phẩm hỗ trợ điều trị ung thư ở thị trường Trung Quốc. Với việc nghiên cứu 30 loài trong chi Hedyotis ở Việt Nam, chị đã tìm ra loài có hoạt tính tốt để tiếp tục nghiên cứu thành phần hoá học và hoạt tính sinh học là cây an điền nón, chưa từng được nghiên cứu trước đó ở cả Việt Nam, cũng như trên thế giới.

Chia sẻ về lý do chọn đề tài nghiên cứu cây thuốc dân gian, nữ PGS thẳng thắn: “Tôi nhận thấy người Việt mình bị ung thư khá nhiều, đa số lại nghèo. Nên tôi muốn tìm ra những loại thuốc sản xuất ở Việt Nam, giá thành phù hợp để mọi người đều có cơ hội chữa trị”. Hiện nữ PGS vẫn đang theo đuổi mục tiêu bào chế thuốc hỗ trợ ung thư cho người bệnh từ những cây thuốc này.