Hơn 300.000 người Việt Nam đang phải chiến đấu với ung thư, mỗi năm có gần 165.000 ca mắc mới và 115.000 bệnh nhân chết. WHO cho biết, ung thư đang là một trong những thách thức sức khoẻ cộng đồng quan trọng nhất của thế kỷ 21.

Vì sao nhiều người mắc bệnh ung thư tin và thực hiện chế độ ăn thực dưỡng?

Với tâm lý “có bệnh vái tứ phương”, nhiều người bệnh được rỉ tai là thực hành chế độ thực dưỡng có thể phòng và chữa được bệnh ung thư. Họ bèn tin và áp dụng theo.

Thực dưỡng được giới thiệu vào thế kỷ 18 bởi bác sĩ người Đức Christophe Hufeland với niềm tin rằng chế độ dinh dưỡng chú trọng thực phẩm chay sẽ giúp kéo dài tuổi thọ, đảm bảo sức khỏe, và được phổ biến rộng rãi vào thập niên 60 bởi triết gia người Nhật Geoger Ohsawa, cùng với môn đệ của ông là Michio Kushi.

Ohsawa đã từng viết: “không có bệnh nào chữa được đơn giản hơn là ung thư bằng cách trở về với việc ăn uống cơ bản và tự nhiên nhất”. Ông đưa ra phá đồ thực dưỡng bao gồm 10 giai đoạn hạn chế dần, với giai đoạn thứ 10 là chế độ ăn uống chỉ gồm nước và gạo lứt.

Sau đó, Kushi xuất bản một số sách về chế độ thực dưỡng với những điều chỉnh bớt khắc khổ hơn với tuyên bố rằng thực hành theo chế độ này sẽ làm giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư. Chế độ này bao gồm tiêu thụ thực phẩm với 40% - 60% ngũ cốc nguyên hạt (hữu cơ trồng và nấu tại nhà) 20% - 30% rau và 5% - 10% đậu, các sản phẩm từ đậu và rau biển.

Những thành phần thực phẩm trong thực dưỡng, về cơ bản, là tốt cho sức khỏe và có mối liên hệ tới phòng ngừa ung thư.

Ngũ cốc nguyên cám và rau củ, trọng tâm của chế độ thực dưỡng, được cho thấy có sự liên hệ với giảm thiểu nguy cơ ung thư đại trực tràng, dạ dày và nội mạc tử cung.

Thực dưỡng là chế độ ăn dựa trên nguyên lý quân bình âm - dương. Nguồn: gocsuckhoe.com

Theo báo cáo của American Institute for Cancer Research and World Cancer Research Fund (1997), tăng tiêu thụ rau và trái cây từ 250 đến- 400 g/ngày có thể giảm 23% nguy cơ ung thư.

Thịt đỏ, một loại thực phẩm được giảm thiểu trong thực dưỡng có mối liên hệ với nhiều bệnh ung thư như ung thư đại tràng, trực tràng, tuyến tiền liệt và tuyến tụy.

Do đó, một số người liên hệ giữa thành phần thực phẩm của chế độ thực dưỡng và nguy cơ ung thư đã tự suy luận rằng thực dưỡng giúp phòng ngừa, điều trị ung thư, nhưng trên thực tế, chưa có đủ bằng chứng và báo cáo tổng hợp hay nghiên cứu nào chứng minh thực hành thực dưỡng có thể điều trị ung thư. Chỉ có duy nhất bằng chứng cho thấy chế độ ăn giảm chất béo có thể giúp phòng ngừa tái phát cho bệnh nhân ung thư vú giai đoạn đầu. Tuy vậy, việc đảm bảo cân nặng, lượng calorie nạp vào và các chất dinh dưỡng còn lại vẫn rất cần thiết.

Thực dưỡng chữa ung thư là phản khoa học

Vào cuối những năm 1960, biến chứng nghiêm trọng xảy ra ở những người đang theo chế độ ăn của Ohsawa. Hội đồng Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ về Thực phẩm và dinh dưỡng (American Medical Association’s Council on Foods and Nutrition) đã báo cáo những trường hợp của bệnh Scobut, thiếu máu, tăng protein trong máu, hạ canxi máu, xuất huyết và suy dinh dưỡng, suy thận, và thậm chí tử vong ở những người thực hành chế độ thực dưỡng. Chế độ ăn thực dưỡng sau đó đã bị bài bác.

Chế độ thực dưỡng thiên lệch nhiều về gạo lứt và hạn chế thực phẩm cung cấp nhiều đạm rất dễ khiến người bệnh bị suy kiệt. Nguồn: baomoi.com

Một nghiên cứu tổng hợp so sánh thực dưỡng với chế độ ăn bình thường cho thấy: chế độ thực dưỡng thiên lệch nhiều về gạo lứt và hạn chế thực phẩm cung cấp nhiều đạm như thịt, cá, trứng, sữa, đậu tương dẫn đến việc thiếu hụt lượng calorie, đạm, vitamin D, vitamin B1, B2, B3, B12 (quan trọng cho hình thành tế bào hồng cầu, tổng hợp DNA, thiếu vitamin B12 có thể dẫn tới mất vị giác, khứu giác, làm ăn uống không ngon, từ đó tiếp tục làm suy dinh dưỡng ở bệnh nhân) và canxi (quan trọng cho sức khỏe tim mạch và xương) cần thiết cho cơ thể. Hơn thế nữa, chế độ ăn uống thực dưỡng có nhiều lượng muối natri và phosphor nạp vào cơ thể, dẫn tới các nguy cơ về xương và tim mạch, làm giảm sức khỏe bạn nhân và chất lượng cuộc sống. Do đó, chế độ thực dưỡng không được khuyến khích bởi bác sĩ ung thư, chuyên gia dinh dưỡng và các tổ chức ung thư.

Bác sĩ nói gì về thực dưỡng chữa ung thư? 

Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam có khoảng 115.000 bệnh nhân tử vong vì ung thư, trong đó 80% bị sụt cân, 30% chết vì suy kiệt trước khi qua đời do khối u.

Bác sĩ Trần Thị Anh Tường, Phó trưởng khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Ung bướu TPHCM, cho biết thực tế Bệnh viện Ung bướu TPHCM đã chứng kiến có những bệnh nhân nhập viện trong tình trạng suy dinh dưỡng nặng, sụt trên 10kg trong 2 tháng do chỉ ăn ít gạo lứt muối mè. Thế nhưng khối u chẳng những không teo mà còn lớn hơn so với 2 tháng trước, di căn hay xâm lấn cấu trúc xung quanh.

Theo BS. Tường, về mặt sinh học, khối ung thư phát triển là một diễn tiến tự nhiên, phụ thuộc vào nhiều yếu tố chứ không chỉ là dinh dưỡng. Hơn nữa, khối ung thư có mạch máu nuôi thông nối với mạch máu người bệnh, vì vậy nhịn đói là “cả hai” cùng đói, người bệnh sẽ bị suy dinh dưỡng nặng nề hơn. Nguy hiểm hơn, khi người bệnh suy dinh dưỡng thì không thể thực hiện được các phương pháp điều trị: phẫu thuật, hóa trị, xạ trị… Chế độ ăn kiêng, nhịn ăn sẽ dẫn tới tình trạng bệnh nhân chưa chết vì bệnh ung thư thì đã chết vì cơ thể suy kiệt.

Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Văn Tiến, Trưởng khoa Ngoại 1, Bệnh viện Ung bướu TPHCM, cho biết thực dưỡng mang ý nghĩa thanh lọc và có giá trị tinh thần là chính: "Việc kiêng kem phiến diện, bất kể chất nào cũng có nguy cơ gây mất cân bằng cơ thể, từ đó khởi phát nhiều hệ lụy bệnh tật"

Do đó, những bằng chứng liên quan tới phòng ngừa ung thư của thực dưỡng là chưa đủ. Thậm chí, việc giới hạn chỉ còn nhờ gạo lứt muối mè làm nguồn thức ăn chính (ở bậc 10 của thực dưỡng) có thể dẫn đến thiếu đi lượng và chất dinh dưỡng quan trọng để đảm bảo sức khỏe trong quá trình điều trị. Người bệnh nên dựa theo hướng dẫn của bác sĩ và đội ngũ y tế để lựa chọn chế độ dinh dưỡng phù hợp nhất cho bản thân, với điều kiện đầy đủ lượng và chất để đáp ứng điều trị tốt hơn.

Người bệnh nên dựa theo hướng dẫn của bác sĩ và đội ngũ y tế để lựa chọn chế độ dinh dưỡng phù hợp. Nguồn: vinmec.com

Đối với người khỏe mạnh, khi thực hành thực dưỡng cần cân nhắc và điều chỉnh khi áp dụng để đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng.

Thực dưỡng (tiếng Anh: macrobiotic diet – bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp macro – lớn và bio – sự sống) còn được biết đến ở Việt Nam với tên gọi thực dưỡng Ohsawa/ gạo lứt muối mè. Chế độ thực dưỡng dựa trên nguyên lý âm – dương với nguyên tắc cơ bản rằng, tiêu thụ thực phẩm theo quân bình âm – dương, hòa hợp với thiên nhiên sẽ giúp con người sống thọ hơn và tránh bệnh tật. 

Ohsawa tên thật là Nyoichi Sakurazawa (1893), chuyển tới sống tại Paris vào khoảng thế chiến thứ 2. Trái với hiểu lầm của nhiều người, George Ohsawa không phải giáo sư cũng như không được đào tạo chính quy trong khoa học và y tế. Ông dành phần lớn cuộc đời viết sách và phổ biến về triết lý và lối sống thực dưỡng, ông cũng không tham gia nghiên cứu khoa học và những gì ông viết trên sách không dựa trên dữ liệu thực nghiệm hay hệ thống mà phần lớn là quan điểm và quan sát cá nhân. Ông mất vì bệnh tim, hưởng thọ 74 tuổi.